§. 1.
Zhębęlle Sploh.

Skus leto Bęſſędo Zhębęlle, al buzhelle ſaſtopjo ſzer ſploh ti vuzheni vezh ſort Muh, al lętavne ſhvadi; pa uſsaki lohku vę, od katire Sorte Zbębęll tukęj govorimo, tu je: ſame taiſte, nuzne Zhębęlle, katere ſterd, ali Męd noſsijo, inu Vojſk dęlajo, saſluſhio, de njeh posnamo, ſhtemamo, inu ſhpogamo.

§. 2.
Od Podobe tęh Zhebell.

Ta Sunajna Podoba tęh Zhębęll ſe loſhej ſkus Pogled, koker pa ſkus kar kol sa enu tenku Popiſsvajnje ſpoſna; uſse szer imajo ſhtięr Taſle, ſhęſt Nog, dva ſhlatovna Roshizha, inu na ſhivotu ſhęſt Obrozhkov, pa veliku drugi ſhvadi, al Muh imajo uſse letu tudi; nekateri, Zhębęllarji njęh ſzer poſnajo, kadar per Pajnu ven, inu noter lętajo, kir shę pred vędo, de ſo Zhębęlle, kadar pa na Samoti katiro narajmajo, tok vezhkrat k'ſhpotu enga Zhębęllarja eno ptujo ſhvad sa Zhębęllo derſhę, inu pravo Zhębęllo sa eno drugo ſhvad obrajtajo.

§. 3.
Od Nature tęh Zhębęll.

Zhębęlla je ſzer od Nature douvja, pa vender drushna ſhvad, katireh nekateri taushent ukop na enimu Kraju, ſzer lę u' Luknah, u' votlih Dervęſsah, inu v' temnih Krajah v' Drushbi prebivajo, inu lę ſavol Nuza, katirga nam skus Męd, inu Vojſk perneſso, njęh mi h'Krotkoti vishamo.

§. 4.
Trojne ſorte Zhebęlle.

V enmu takimu kupu, al Zhębęllni Drushbi ſe ſnajdejo trojne ſorte zhebęlle, katire ſo tok dobru na ſhtivillu, inu Velikoſti, koker tud na sunajni Podobi, inu Laſtnoſtih med ſabo zlu slo reslozhene. Katirih je nar vezh, inu ſo tude nar bol ſnane, ſo tę gmęjn Tellovne zhębęlle, letę ſo med drugem tę nar mainſhi, imajo pępęlnato Dlako nad ſabo, kadar taiſto ſgubijo, tok ſo zherne; njeh Gibajnje je hiternu, Natura je njeh na njeh ſadnimu, al tem ſhpizaſtimu Thalu tega ſhivota s'enim ſhellam, koker is oroshjam zhes njeh Souraſhnike previdla, ta pervi Obrozhik prute Perſam je redezhkaſt, al rumęnkaſt, ti drugi ſo bęlli.

Eno tako zhębęllo najdeſh obriſsano na ſadnje (v' 1. Tabl, 1. Figuri)

Lętę ſame zhębęlle opravijo vſse Dęllu, one noſsijo ſterd, al Męd, roshni zvęt, vodo, dęlajo Vojſk, valijo, inu fotrajo te mlade, zhedjo ſvoje Prebivalſha, ſe voiſkujejo zhes ſvoje ſourashnike, inu vezh taziga. Njeh

ſhtivilu ſneſse na nektere tauſhent v' enim Pajnju, v'nektermu vezh, v' nektermu męjn.

§. 5.
Od Trodov.

Tę druge ſorte, katire ſo ſzer vęzhi, inu dębęlſhi, pa njeh ni tulkain na ſhtevilu , ſo Trodi, taiſti imajo vezhi Ozhy, nieh ſhivot ni tok ſhpizaſt, inu prute Konzu ſo koſmati, inu ble zhęrni, ſatu, kir njeh Obrozhki ſo blę temni, inu voſki, tok de ta ſadni je komej videozh, tud nimajo nezh ſhella, Tafle ſo toku douge, koker ſhivot, njeh navadnu letajne je lę po poldan per vęzhi Vrozhini od ene do ſhtierh, inu tudi is vezhim Hrupam s'jutrej ſe malu kdęj puſtijo vidit, dergazh, zhe njeh zhebęlle pregajnajo, de morejo al dęrgę ſvoje Prebivalſhe iſkadi, al pa bodo umorjeni, tu je, ta zhaſs, kadar al Futra smankuje, al pa, de poteh ſvalenih mladeh zhębęllah niſso v'Pajnu vezh potrebni. Leti tedej na ſhivijo zęlu Lęjtu. Najdejo ſe v'zhaſs tudi ene druge ſorte Trodi, katiri ſo tempervim ſlo glih na ſhtauti, pa od

ſrędne Poſtave, tu je, so en malu vęzhi, koker te gmęjn zhębęlle, inu prezej mainſhi, koker ti parvi Trodi, taiſti ſo en Sverſheg tę Nature, inu eno ſhvah ſnaminje enga Pajnu ¹ ta 2. Fig. v' 1. Tabli tebi naprej poſtavi enga po Naturi obriſsaniga Troda.

§. 6.
Od Matize.

Ta tretja Sorta je njeh kraliza, al Matiza. Matiza, ona ſe od teh drugeh prov ozhitnu reſlozhi, je veliku dęli, koker zhębelle, al Trodi, Tafle ſo prote njęnmu ſhivotu veliku kraiſhi; kadar je polna Jayz, tok je njęni Shivot ſhe dęli, inu napęt, Noge ſo tud mozhnęiſhi, inu dęlſhi, taiſte ſo na Farbi redęzhe, al rumęnkaſte, koker ta ſpudni Thal Shivota, ſakaj ta ſgorni je zhern, al koſtajnove Farbe, v' Hoji je pozhaſsna, inu delezh ſak k' ſebi Noge poſtavla, ſvoiga ſhella,

s' katirim je ſzer previdena, ſe na poſlushi, koker lę zhes ſvojo gliho, nikol pak zhes Zhlovęka, al drugo ſhvino.

Per eni Zhębęllni Druſhbi je lę ena ſama Matiza, ne vezh; kadar njeh pa vezh ukup pride, tok morejo tę druge jejnati, al pa ſhiulejnje ſgubiti; per tęm ſe na goditi, de tudi leta, katira premaga, bode mertvaſhku rajnena. Skus ſvojo Prizheozhnoſt ona zelo Druſhbo ferbęshno ſtury, ſatoręj tude nikol ven na ſleti, koker lę ob Zajtu ſvojga Plemenęjnja, inu ob Zaitu enga Roja, pa tudi takrat ne ſama, ampak od veliku drugih obdana. Njęno pravo Podobo najdeſh na 1. Tabli v' 3. Figuri.

§. 7.
Matizni Spoll.

Matiza ni bres Urſhoha v' taki zhaſti per ſvoji Druſhbi, ſakaj ona je ena edina, inu prava Mati tęh zhębęll;

Reaumur, inu drugi Zhębęllarji ſo njo vezhkrat vidli Jayzke polagati, bres Matize namore obena gmęjn dęllovna Zhębęlla na ſvęt pridti; tu je urſhoh, de en jalovni Pajn² more h' konzu priti, ſakaj tę ſtare Zhębęlle poginejo, al ſe pogubijo, mladeh pa ne bode nezh ſvalenih, tok tędęj is zhaſsam drusga ne oſtane v'Trugi, koker zhervi, Pajzhna, inu reſjędenu ſatovje; is letęga tedej ima en dober Zhębęllar dol vſęti, kolku je na eni dobri Matizi lesheozhe.

§. 8.
Trodovski Spoll.

Trodi ſo moſhkiga Spola, taiſtih edinu Opravilu je: Matizo plemeniti; ob polęjtnimu zhaſsu, na en lępi topli dan (§.6.) bod ena uſsakatera Diviſhka Matiza v'Druſhbi veliku Trodov, inu gmęjn Zhębęll ven na frej Luft ſletęla, inu tazhaſs bode od Trodov plemęnena, inu od taiſtiga malu ſazhne Jayze polagati, inu njęh zęu Zajt ſvoiga ſhiulejnja polaga. Eno tako oblosheno, al brejo Matizo bodemo poſsehmalu eno Plemenitenzo,

eno drugo pak, katira ſhe ni plemenita, eno Divizhenzo imenuvali.

§. 9.
Stan al Sploll teh gmejn Zhębęll.

Nekateri ſo menili, de tę gmęjn Zhębęlle ſo ene ſrędne Sorte, tu je, ne moſhkiga, ne ſhęnſkiga Spolla, temuzh obeduvniga ſtanu, al leta ſmota je bla v'ſadnih Lęjtah ſkus eno poſsębno ſkuſhno previshana, namerzh: Zhębęlle (ob zaitu ene Jalovine) de ſe lih nimajo prave Matizne ſaloge, ſe is gmęin Zhębęllne ſaloge eno pravo Matizo ſvalijo, zhe tędęj is ene Zhębęllne ſaloge ena ſhęnſka Zhebęllna Mati (§. 6.) ſvalena bode, tok je tędej ta ſhęnſki Spoll shę pręd v'Jayzah ſapopaden biu, tok je tędęj pres Zwibla, de ſo tę gmęin Zhębęlle tud enga ſhęnſkiga Spolla.

§. 10.
Rodovina tęh gmęjn Zhębęll.

Zhe tędęj od Matize vſse gmęjn Zhębęlle ſvoj Sazhętik dobio (§.7.)

je Upraſhajnje: kaj pa tędęj tę gmęjn zhebęlle rodijo? Odgovor: v'enmu jalovimu Pajnu ³ zhebęlle nezh druſiga, koker Trode rodijo (§. 62. inu §. 97.) od tod pride, de je v' enmu jalovimu Pajnu veliku vezh Trodov, koker v' enmu drugimu, ja v' zhaſs tudi vezh, koker zhębęll, inu ſadnizh, zhe ni nezh zhebellne Saloge, is katire bi ſi eno Matizo napravle, tok bode tud ena Trodenza⁴, tu je, en vezhi Trod ſa Matizo ſvalen.

§. 11.
Od Zhębęllnih Zęlz.

Kir ſo tę gmęjn zhebęlle tę nar majnſhi, (§. 4.) tok tud to nar majnſhi ſibu, al Hiſhzo potrebujejo ſa Valejnje; v' teh majnſhih vojſhenih zęlzah, al Lukenzah, kir bode ſterd hranena, tam bodo tę gmęjn zhebęlle ſvalene, (poglęj v' 1. Tab. to 4. Fig.) koker hitru ta plemenita Matiza (§. 8.) Salogo v' zęlzo, al v' ſatovno Lukenzo poloshi, tu ſe pa ta zhaſs sgodi,

kadar ta sadni Thal ſvojga ſhivota noter utakne, tok ſe kmal v' taiſtih lohku ſaględajo majhni, bęlli, ſvetli, podovgati Jayzki, al gnide, is taiſtih bodo zhes try dny per eni glihi bęlli zhervizhi, katire s'zhaſsam en leſkęzhi ſhenft obda.

Kadar she taiſti ſkus ſhpisho od Dneva do Dneva gor uſamejo, tok bodo zęlze zhes ſedem Dny ſaprędene, al is kapzami ſadęlane, ſadnizh ſupet zhes nektere Dny, tu je, zhes try Tedne, zhe rajtamo od taiſtiga zajta, kadar je Matiza ſalogo noter poloſhila, ſe preoberne taiſti zhervizh v' en Truplu, koker Matull, po tem pak v' eno lętavno zhębęllo, katira ſkus pregriſneno kapzo popolnoma pepelnate Farbe vunkej ſlęſe, ta praſna zęlza bode po tęm oſnashena, popravlena, inu ſupet al ſa novo ſalogo, al pa ſa eno s'hrambo sa ſhpisho perpraulena.

§. 12.
Trodovſke Zęlze.

Ti dębęlſhi Trodi (§. 5.) potrebujejo tud vęzhi Hiſhze, al Sibelle;

namerzh: zhębęlle napravjo ne ſamu zhębęllno, ampak tud en poſsębno, tok rekozho Trotovſko Satovje, katiru ima veliku vęzhi zęlze, koker tu drugu, (poglej v' ti 1. Tab. to 5. Fig.) v' taiſto Matiza to Trodovſko ſalogo poloſhi, per enmu jalovimu Pajnu pa te gmęjn zhębęlle Trodovſko Salogo tud v' zhębęllnu Satovje polagajo (§. 10.) Svalenje tęh Trodov je pa ramnu toka vſhafanu, koker tęh gmęjn zhębęll (§. 10.)

§. 13.
Od Turenza, al Matizne Sibele.

Sadnizh ſe ſpodobi, de Matiza, koker ta nar vikſhi, al Kraliza (§. 6.) tud to nar vęzhi, al poſsębno zęlzo ima, inu kir v'enmu Pajnu lę ena Matiza kraluje (§. 6.) tok ſo tud nęjne zęlze prov rędke; taiſta zęlza; v'katiri bode ona ſvalena, je veliku vezhi, inu dovgovata, koker te druge, inu ſlo enimu ſhelodu glih vidi, taiſta je na zhębęllnimu, ne na Trodovſkimu Satovjo, inu ſzer na Robu napravlena, inu na ſdov viſi, je tędęj od tęh drugih popolnoma reslozhena

inu odlozhena, taiſta ſe navaden imenuje zhębęllna Sibu, al (po naſhim ſlovenſkim Jesiku) Turenz, Turenzh. V'ti 1. Tab. v' 4. Fig. najdeſh per puhſhtabo a. enga ſazhętiga: per c. enga po navadi pregriſneniga Turenza.

§. 14.
Vojſk.

Koker ſo nekteri uzheny dali vſselej, inu damerkvali, tok pride Vojſk ſkus zhębęllno Potejne, al Put, katęrga one ſkus Obrozhke, ſvojga ſhivota (§. 2 - 4) ven ſpotijo.

§. 15.
Satovje.

Is Vojſka zhębęlle napravjo ſati, al ſatovje, v' katęrimo ſe vidjo veliku zęlz, ſhęſt voglatih Lukenz, (koker

videſh v' 1. Tab. v' 4, inu 5. Fig.) kakerſhne ſo zęlze na enimo Plato, takſhne ſo tud na tęmo drugimo. Kir ſo na vſakimo Plato zęle Verſte zęlz, tok gręde v'ſrędi męd taiſtimi ſkus zęu ſat ſkus, inu ſkus ena tenzhkina vojſkaſta ſtęna, zęlze ſo pruti taiſtę ftęnę eno malo uglobozhene, de od ſprędęj nezh ven ne ſtezhe, Satovje gręde ſkorej glih ſhroku eden od druſiga napręj, inu vſhtautjo tok rekozh koker ene Gaſse, toku ſhroko ſak h'sebi, de v'taiſteh dvę zhębęlle ena te druge ſe lohku svognejo, ja de zhębęlle is ene Gaſe v'to drugo lęſhęj pridejo, inu njem ni potręba ſkus zęlo Gaſso ſkus prelęſti, tok ſe najdejo to, inu tam, ſem ter ke Lukne tok velike, de bi lęhko Perſt ſkus uteknov, taiſte snamo koker ene zhębęllne Krishem - Gaſse imenuvati.

Sgoręj je ſatovje perpopanu, ſpodęj perpopanu, ſpodęj pa ſręj, zhaſse je ſatovje po dougem narejenu, zhaſsę pa zhęſs, al kriſhem, malo kędej pa na obędvę viſhe na enkrat; leto je pa na lę tęmo pervimo ſatu lesheozhe, katirga njem ti ta pervokrat noter perpopaſh, koker bodeſh taiſtiga poſtavov,

toku bode to drugu po taiſtim vęzh dęl napraulenu.

To pervo, inu tudi nar vezh ſatovja je zhębęllno ſatovje (§. 11.), po lętem ſhe lę sazhnejo to trodovſko ſatovje (§. 12.) inu sadnizh pa Turenz, al Matizno ſibu delat (§.13.)

§. 16.
Farba, inu Staroſt od Vojſka.

Ta novizh napravlen Vojſk je bęv, ſkus to pogoſtnu ulaganje te ſaloge, inu Pogręvanje bode tulko erjavęjſhe, kęlker bode ſtaręj, inu is zhaſsam popolnoma zherno rata.

§. 17.
Zil, inu Konz tęga Satovja.

Katiri eno zhębęllno Trugo snotręj preględa, ſe bode lehko srajtov, sakaj je ſatovje? namerzh zhębęlle v'taiſtiga tok dobru ſalogo (§. 11. 19.) polagajo, koker tud ſvojo ſhpisho s'hranujejo.

§. 18.
Ta ſmolni Vojſk.

Najdemo ſhe tud ene druge ſorte Vojſk, is katęręm zhębęlle uſse ſklade,

ſhpranje, inu ſpokline per ſvojmo Pajno samashijo, inu saſmolijo, satoręj ſe taiſti tud sna imenuvati ta ſmolni Vojſk.

§. 19.
Sterd, al Męd.

Dvoje Sorte ſhpisha ſe v'enimu Pajnu snajde, ta perva nar ble potrebna Sorta, inu katire je tud nar vezh, je ſterd, katiro is ſvojem dougem Jesikam, al Ruſselnam is vſse Sorte Rosh v'ſvoje Truplu potęgnejo, inu ſzer v'en Mihur, is katirem ſo nalaſh sa to od Nature previdene, doma pak taiſto ſkus ramnu taiſti Ruſsel v' ſvoje zęlze supet preprasnijo; one ſo slo ſkope, inu v'Ushitku sa napręj ſkerbne, satoręj tudi veliku vezh perneſso, koker potrebujejo. Kader ſo zęlze povhne, tok bodo tudi, koker saloga, s'kapzami sadęllane (§. 11.) pa is enim Reslozhkam, katirga boſh lohku ſposnov: kapze per salodi ſo eno malo nauſdignene, al na Verh napęte, inu per ſgodnenju te saloge rumęnkaſte, te ſtęrdęne kapze pa namęſt, de bi bię vęn napęte, ſo veliku vezh noter upognene, inu veliku blę bęlle.

§. 20.
Roshni Zvęt.

Tę druge Sorte ſhpisha je Roshni zvęt vſse ſorte Farbe, katęrga zhębęlle na ſvojeh sadneh Noshizah ukup sgneteniga k'Domo perneſso, inu ſe ſato tudi Hlazhize imenujejo, v' Pajno pah taiſtiga is ſrednemi Nogami dol iskraſpajo, inu v'zęlle predęnęjo. Lęte is Roshnim zvętam oblozhene zelze ne bodo is Kapzam sadęlane, inu tud vęzh dęl nikol prov dapolnene.
Roshen zvęt bode is Vodo, inu is ſterdjo smeſhan, rata ena dobra ſhpisha sa te mlade zhębęllze, al Salogo, katęre po taiſtem slo raſtejo, zhębęlle pak od taiſtiga nezh nejedo, njeh prava ſhpisha je ſama ſterd, de bi ſi lih imęle poun Pajn Roshniga zvęta tok bi bres ſterdi mogle od Lakote poginit; satoręj tud nozhejo telku perneſti, kelker bi lohku dobile, tud ne vſsaki zajt, ſterdi pak naberejo tęlku, kolker morejo dobiti, inu s'hranit⁵.

§. 21.
Resdelenje v'temo.

Saloga, ſterd, inu Roshen zvęt bodo v' Pajno vſsak na ſvoj kraj resdeieno; v'ſrędi, kir je nar vezh zhębęll, inu tędęj nar vezh Toplote, najdeſh ſalogo, katira pa, koker zhębęlle na ſhtevillo gor jemlo, ſe tudi na ſhrokoſt ble reſtęgne; ſgoręj pak, inu pruti sadnimu Thajlu v' Pajnu je nar vezh ſterdi, inu v' ſredi męd taiſtim dvęma bodeſh neſhov Roshen zvęt; ſzer zhaſs ſe v' eni, al drugi zęlzi tud med ſalogo Roshen zvęt najde, pa vender ne raun v'taiſti zęlzi vkup, sakaj v'eno tako zęlzo, kir je ſaloga, nepride nezh drusiga sraunu, dokler je ſaloga noter, ſterd pa, inu Roshen zvęt pridejo zhaſs v'eno zęlzo ukup, slaſti ob zhaſsu ene sdajovitne Paſhe, tok, de je Roshen zvęt ſpodęj, ſterd pa sgoręj.

§. 22.
Samerk letęh Rezhy.

Leta Reslozhik, inu Resdelenje letęh Rezhy more en ſkerben zhębęllar dobru samerkat; nekateri per Odjemavanju ſterd inu ſalogo vęn sreshe, satu, kir ne posna Reslozhka, ſkus to pa ne bode ſamu ſaloga, tu je, tę perhodne mlade zhębęllze fęntane, ampak tud ſterd ferdęrbana, inu ſa Futer ſhkodliva rata, toku, de ſkus leto sna v' Pajnu ena Gniloba uſtat⁶. En moder zhębęllar, kadar per Odjemavanju ſalogo saględa, tok jęjna, en drugi pak tok dobro eno, koker to drugo vſse glih sa ſhpisho dershi, inu je ſam urſhoh, de potler negove zhębęlle od Lakote poginejo.

§. 23.
Zhębęllni Pajn, al Truga.

Zhębęllnu Prebivalſhe je od Nature v' Worſhteh, v' votlih Dervęſsah, v' ſkalovji, v' Luknah ſtariga ſidovja (§. 3.) Kenſht nję je nękok ukrotila, inu nauzhila tudi drugo Prebivalſhe gor vſęti; en taku Prebivalſhe, kir vezh zhębęll ukupęj shivijo, dęlajo, inu ſe gmirajo, imenujemo en Pajn, Trugo, zhębęllni Pletar, Korbo etc.

§. 24.
Od Materje, inu ſhtauti enga Pajnu.

Zhębęllni Pajni ſe is vezh ſort Materje dęlajo, koker: is votlih Dervęſs⁷ koker shę njeh Natura sheli, al is Dill (Deſsek) al tudi is Tert, ſlame, ſrobotovne ſpletene, nekteri imajo tud glashaſte, de loſhej pomerkajo,

koku zhębęlle dęlajo. Tęrdi lęſs je prevezh drag, inu Pajn preteshek, derſhi ble Mraſs, mehki lęls, al pa ſlama je nar ble sato, sa Pomerkvanje, inu Veſselle enga, al drusiga glashaſtiga ne ſmemo sauręzhit.

Podoba taiſtih je vezh ſort, nekteri ſo na ſhtier Vogle, drugi okrogli, al ſhpizaſti koker en ſvon, eden ſtoji, ta drugi leshi.

§. 25.
Laſtnuſt enga Pajnu.

De bode en Pajn zhębęllam perjęten, inu zhębęllarju nuzen, tok more nektere Laſtnuſti imeti, na katire en zhębęllar neſme posabit, kadar bode Pajny delov.

1. Je potrębnu, de Proſtor v'Pajno ſe more puſtit premenit, inu po Druſhbi tęh zhębęll ſe puſtit vishati, vezh zbębęll potrebujejo vęzhi Proſtor, męjn zhębęll pa męjn Pohiſhtvo; zhe zhębęlle męjn rata, tok ſe Proſtor more puſtiti pomajnſhat, zhe ſe taiſte nagmirajo, tok ſe tudi Proſtor more puſtiti reſtegniti, ſakaj malu zhębęll v' enimu velkimu Proſtoru s' zagajo

v'ſvojmu Dellu, inu ſo v' Nevarnoſti, de bi po ſimi na smersnele, veliku zhębęll pa v' enmu mejhnimu Proſtoru, kadar shę Trushizo napovnjo, morejo h' zhębęllarjovi ſhkodi prasnuvat, inu od Vrozhine sadihujejo.

2. De ſe bres Nepokoja tęh zhębęll lohku puſti offnat, inu ob zhaſsu ene Potrębe vſse snotręiſhnu Dęllu ſe puſti preględat, inu nektere Rezhi popravit, kelku bi ſe zhębęllarji ſkus Premiſhluvanje snotręiſhiga Dęlla tęh zhębęll, koker is enih vęlkih Bukuv tę Nature v'kratkimu zajtu lohku nauzhili.

3. De Odjemavanje, tu je, kader ſe nękęj ſterdi, inu Vojſka vunkęj sręshe, legotnu, inu bres ſhkode tęh zhębęll ſe puſti ſturit.

4. De ob potrębnim zhaſsu zhębęlle is ſvojga Pajnu v'eniga drusga is lohko Mujo ſe puſtijo pregnati.

5. De njem ob zhaſsu tę Potrębe ſe lohku Futer noter poſtavi, al v' ſatovji, al pa v' zhiſtimu Mędu.

6. De, katir ob Aidovimu zvetio ſvoje zhębęlle ozhe na aidovo Polje prepel t, ſe legotnu puſtijo ua Voſs

ulagat, inu bres ſhkode snotręiſhniga Dęlla prepelat.

7. De, kader ozheſh en Perſtavk⁸ naredit, al pa dva Pajni ukup ſklenit, taiſti na tenko, al glih eden na drasiga gredo. H' temu je zlu nuznu, zhe bodeſh Pajni vſse glih velike naredov, katiru je tudi per Prepelavanju poſebno legotnu.

8. Zhe rajtaſh odjemazhe (tu je, kunſhtne Roje) narejati, tok nekateri Pajnovi niſso satu, taiſti morejo poſsębne Laſtnuſti imeti.

9. Shręllę⁹ ſe morejo puſtiti vęzhi, al pa majnſhi napravit.

10. Ob nekaterih zajtah ſe more zhębęllam tud per sapertih ſhręllah Luft dati.

11. Je potrębnu, de ſe zhębęlle ob simſkimu zhaſsu pred Mrasam lohku obvarjejo.

12. Sadnizh more Pajn snotręj oſnashen, inu nekar prekoſmat biti, sakaj zhębęlle na terpijo Gnuſobe, pa

vender ta sgoręjni Thal, kir bo ſatovje pertiſsnenu (§. 15.) sna shę eno malo ble koſmat biti, de ſe loshęj dershy.

§. 26.
Popiſsvanje enga Pajnu.

Po letęmu ſapopadku ſo vſselęj taiſti Pajnovi, katire ſem jeſt per mojeh zhębęllah vſselęj nuzov, koker nar legotneiſhi, inu tud nar bulſhi kup, meni nar ble dapadli, Taiſti ſo is Dęſsęk (Dill) katire ſo is mehkega Leſsa 3/4 Zolle ſhroke, is ſhebli vkup sbite, al pa is ſhrauffi, al tud is sabitimi Hakli vkup ſklęnene, Dougoſt je 2 1/2 ſholna, ſhrokoſt 14 Zoll, Viſsokoſt v'notrejni Luzhi 6 Zoll. Ta 1.Fig. v' 2. Tab. tebi napręj poſtavi en taki Pajn, koker je zęu.

Ta 2. Fig. to prędno konzhenzo, v' kateri je ſhręllo a. 4 Zolle dougu, inu 1/3 Zolle viſsoku ven sręsanu, na vſsakatermu kraju is enim Riglam previdenu, de ſe lohku is taiſtim ſhręlu pertękne, al vezhi Preſtor puſti, al pa zlu satękne (§. 25. Num. 9.) V' 3. Fig. je ta sadna konzhenza, pa obena ni s'ſhebli perbita, ampak lę v'tę ſtranſki

Dilli vſhpuntana, de njo lohku ven vſameſh, kader ozheſh, inu Pajn od snotręj preględaſh, inu tę potrębne Rezhy opraviſh (§. 25. N. 2.) Ta 4. Fig. tebi ſkashe eno tęh ſtranſkih Dill, ta 5. Fig. to sgorno Dillo, v'katiri ſe snajdejo, koker v' te pervi Fig. 2. Lukne po Podobi a. al pa 6.3 Zolle ſhroke, al okrogle, al pa na 4. Vogle ven sresane, pa supet is eno Vęho sadęlane, de taiſte lohku offnaſh, kader bodeſh otov, al en Perſtavik napravit, al pa en drugi Pajn s' taiſtim ſkleniti, koker najdeſh v' te 8. Fig. poglej §.25. Num. 7.

Ta 6. Fig. tebi ſkashe to ſpodno Dillo, katira sa 3. Zolle per a. tu je, der ſhręllo napręj ven ględa, inu tud sa Naſędenzo ſlushi¹⁰, leta ſpodna Dilla more popolnoma glatku isoblana biti. Ta 7. Fig. tebi ſkashe zęli Pajn, pa na to sgorno Diljo obernen, inu po ven potęgnęnęh ſheblah, al ſhraufah resdijan, al resloshen. a. je ta ſgorna Dilja, b. b. ſo te ſtranſke, c. ta prędna, d. ta sadna konzhenza, e. ta ſpodna Dilja is ſhtięrmi ſhebli, f. katiri v' tę ſhtięr Lukne g. pridejo.

§. 27.
To Pomajnſhanje, al Povikſhanje enga Pajnu.

Tu Pomajnſhanje eniga taziga Pajnu ſe sgodi (§. 25. Num. 1.) kader (v' 7. Fig.) to sadno konzhenzo d. eno malo noter porineſh, pa na ſpręg, satu, kir je sa tę ſtranſka dva ſhpunta dell, koker je Pajn ſhrok; katir pa ozhe, ſe sna puſtit nalaſh eno sa en malo krajſhi Dilzo naredit¹¹ Zhe ozheſh, de bo Pajn vęzhi, tok usemi njemo to ſpodno Dillo prezh, inu poſtavi ga na enga prasniga, a. (poglej to 8. Fig.) katirmo pa pręd Vęke offnat moreſh, inu letu ſe pravi en Podſtavk dati, per letęm pa (dobru samęrkęj) more od tęh sgornih ſatov, eden glih nad Vęko

dol viſset¹² al pa eno prasno narobe oberneno ſhkatlo, al en drugi prasen Pajn, katirmu pręd moreſh to ſpodno Dillo obtergat, od sgoręj na tę offnane Vęke poſtavi, inu leto ſe rezhe en Nadſtavik (Puſtoto) napravit (§. 25. N. 7.) ſavol Varnoſti vender moreſh obedva Pajni ſkus ſhtięr krivo svertane Lukne s'ſhtierjemi ſhebli c.c.c.c. vkupęj sbiti, inu vſse ſklade, katire najdeſh, s'illouzo, al pa s'kravjekam, ſhe ble s'obema vkup smęſhanem samasat, vęzh dejl ſe to sgorno ſhręllo s' Rigelzami d.d. sadęlla.

§. 28.
Na eno druge visho.

Kir pa ena zęla Truga en prevelik Preſtor ſturi, tok usamem v'zhaſsih lę Polovizo enga Pajnu, to je, le 3 Zolle viſsoke Trushize, koker najdeſh v'tę 1. Fig. v' tę 3. Tab. al pa v tę 2. Fig. a.b.c.d. taiſte ſo s' ſhtiermi klinzi, al ſhpatami vkup ſklęnene,

koker najdeſh v' tę 1. Inu v' tę 6. Fig. pa tud pomagajo, de ſe ſatovjo nepodere k. tę pokashe to pervo konzhenzo s'ſhrellam, koker tudi poſsębęj ta 1. Fig. to sadno konzhenzo najdeſh v' tę 4. Fig. te ſtranſke Dilze v' tę 5. Fig. takeh Trushiz ſę tolku ena na to drugo naſtavi, al ſe pa s'zhaſsam ena sa drugo podſtavi, kolker ſe ti sdi, de je potrebnu¹³. Ta sgorna ſe is Dillo e., inu ta ſpodna is Dillo f. sakrije, zhe ozheſh eno tako Trushizo prezh usęti, tok moreſh popręd s' enim tenkem Drotam ſatovje preręſat, koker najdeſh v' tę 3. Tab. 2. Fig. per i.i.

§. 29.
Slamnati Pajnovi.

Katirmo pa ſlamnati Pajnovi ble dopadejo, koker ti leſsęni, ta nję naredi raun na leto Visho, pa is ſamih okroglih Pletarjov, al Peharov bres

Bodna, taiſti morejo biti na ſpręg zhes ſrędo 14 Zoll ſhroki, inu 6 1/2 Zoll viſsoki s' enim ſhrellam d. inu is ſhtiermi klinzi c. koker ta 7. Fig. v' tę 3. Tab. pokashe, taiſtih snaſh vezh eniga verh drusiga poſtavit, koker ta 8. Fig. a.a.a.a. inu od sgoręj s'enim takem Pokrovam, koker ta 9. Fig. napręj poſtavi, sakriti, od ſpod snaſh koj golle Pletarje na ſvoj kraj v' zhębęlnak, al pa ſhe bol na eno ſvojo premikeozho Dillo poſtavit.

§. 30.
Zhębęlnak.

Zhębęllni Pajnovi morejo pred Sonzam, Deshjam, inu drugem hudem Vremęnam okovarjene biti, en taki Kraj ſe imenuje zhębęllnak.

§. 31.
Taiſtiga Laſtnoſtę.

1. More zhębęllnak mozhno poſtaulen biti, de ga kę en nagel Vętęr

h' tvoji veliki ſhkodi s' Pajni vręd okol ne vershe.

2. Satoręj, je dobro, zhe od sad al od eniga ſidu, al Plank, al Plotu, al ſaj od Dręvja Okovarnoſt dobi.

3. More savol Deshja, al ſnęga pokrit biti s'eno ſtermo ſtręho, katira bode od ſprędęj eno malo, pa ne prevezh, zhęs molęla, eno malo, de Deſh ne pride do Pajnov, ne prevezh, de na bode prevezh ſenze naredila.

4. De ſhivad, koker krote, inu vezh taziga ne bode zhębęllam Nadlęge, al ſhkodo dęllala, tok more ta ſpodna Poliza zhes 1 ſholn, na bliſo 1 1/2 ſholn od ſemle povikſhana biti.

5. More ta prędni Thal toko prote Sonzo obernen biti, de bode v'ſrędo med juter, inu povdan gledov, toku de bodo zhębęlle do 2, al 3 popovdan ſonze imęlle, ne rauno proti juternemo ſonzo, ſzer bi zhębęlle pre sgodęj ven lętęlle, kir bi ſe she Roſsa na sgoſtila, ne rauno na povdanſhno ſonze, ſzer bi preposnu na Paſho perſhle.

6. Vſse ſorte Pomerkvanje, inu Opravila potrebujejo en legoten, ne prevosik zhębęllnak.

7. Katir ozhe zhębęlle zhes simo v' zhębęllnako puſtit, ga more savol Mrasa od ſprędęj s' Vratami previdit.

8. Zhe ſe h' zhębęllam Tatova bojiſh, tok moreſh od ſprędęj Pajni toku okovarit, de ne bode mogov obenga ven potęgnit.

9. Pred zhębęlnakam ne terpę viſsokeh Dręvęſs, katęre ſenzo dęlajo, tud ne Trave, v' katiri ſe zhębęlle slaſti pak Matiza sgubi, inu nemore lohku najdena biti, ſama pa tud nemore ven is Trave sletęti, bolſhę je, zhe s' Pęſskam naſsujeſh, al pa s' Pepęllam potroſsiſh. Niſke Dręvęſza ſo pa ob zajto tęh Rojov zlo legotnę is taiſtih Roje ogrębat.

§. 32.
Popiſsvanje eniga Zhębęlnaka.

Zhe preględaſh to 4.Tab. kir je en zhębęllnak od ſprędęj napręj poſtavlen, inu zhe v'tę 5.Tab. to 1.Fig. prevdariſh, kir je taiſti od ſtrane sazahnan, tok bodeſh popolnoma podvuzhen, koku ſe more en zhębęllnak poſtavit. Dougoſt je fręjvolna, inu more imęti

eno gliho proti ſhtevilo tvojih Pajnov, tukęj je a.a.a. bres ſtebrove Debelloſti 13 ſholnov doug, inu na 10 Pajnov v'eni Verſti perpraulen. Viſsokoſt od sadęj usame 4 1/2 ſholnov, od ſprędęj eno malo zhes 7 ſholnov, inu pręjme 3 Verſte d.d.d. uſakatęra Verſta po 16 Zoll viſsoka ena verh druge¹⁴ sa topelt Pajnove, sa Podſtauke, al Puſtote t.t.t.t. v' męſs vrajtano (poglęj §. 27. inu 28.) srauno tęga je ſhe ena Poliza g. h. sa ſamze, inu v' tęh sgornih Plankah ena Lukna s' eno Polko, de ſe per sapertimo zhębęllnako lohku Luft da; per p. najdeſh odperto Lukno sa Luſt, vikſhęj njo

malokadir naredi savol Nadlęshnoſti, globoka proti tęmo sadnimo krajo r.s. je 6 1/2 ſholnov, to je, 2 1/2 ſholna ſa Pajni, eno malo bol koker 3. pa sa Opravila tęga zhębęllarja, na ſtrani per m. ſe noter hodi, per k. inu s' vratami 1. sapre, katire ſo 2 1/2 ſholn ſhroke. Stręha n. od ſprędęj napręj moly sa 1 1/2 ſholn, per o.o.o.o. ſo 4. ſhtekli sa tę simſke ſprędne urate zhes tę ſpodne 3 Verſte, koker ſo tę sgorne, katire ſe dol ſpuſhajo, inu ſupet nasaj podprejo, per g. saperte. Nad to sgorno Verſto g.h. je ſhe en Preſtor per i. taiſti ſe pa sna ponuzat sa vſse ſorte zevovje enga zhębęllarja, taiſti je previden s' enim Vratizam p. per katireh tudi lohku zhębęllam Luſt daſh. Ti 4. ſtebri na tęh 4 Vogleh a.a.a.a. koker tud ta sgorni c. ſo po 5 Zoll dębęlli, ta ſpodni b.b. ta ſrędni a. 4 Zolle. Late e.e.e.e. bodo v' te vęzhi ſtebre a.a.a. koker f.f.f. pokashe, noter vdęlane, zhes taiſte je na tem ſrędnim ſtebro a. ena Laſhta perbita, de ſe nemorejo Late ven sdręti, Late imajo en dol viſsejozh Rob, de ſe nemorejo ne ti ſpodni Pajnovi, pa tud ne Puſtote, al Nadſtauki ven potęgnit.

§. 33.
Enga druſiga, katir je bol kup.

Katir nozhe, al pa nemore tolko na en zhębęlnak ſhpendati, ta nęj ſi pomaga na leto Visho, koker ta 2. inu 3. Fig. v' tę 5. Tab. pokashe: 4. Stębre v' ſemlo ukoplęj, zhes taiſte poloshi 2. od sgor, katiri bode ſtręho gor derſhali, 2. pa na tla, kamer imajo Pajnovi priti, de ne bodo na golli ſemli leshali, ta v' Potrebi ravn to ſluſhbo ſturi.

Al zhe moreſh v' poſsębnih Pergodilſhah en Pajn na ſtran neſsit, tok lę 2. Hloda od ſpod poloshi, inu ga s' dvęma na tako visho, koker ena ſtręſhza, vkup s' bitimę Dilzamę pokri, koker najdeſh v' tę 3, Fig. 5. Tab.

§. 34.
Polaganje tęh Pajnov.

Per Polaganju tęh Pajnov je eno, inu drugo poſsebno samęrkati:

1. De ſhręlo more napręj, inu proti ſonzo oberneno biti, ni tręba pravit.

2. Pajnovi morejo od sad ſaj 1 Zollo viſhęj leshati, koker prędęj, de tok dobro Deſh, katirga kaki Vęter noter saneſse, koker tud zhębęllni Put ſam od ſebe vunkęj ſtezhe.

3. Lę eno malo nad ſhręlam more ſonze Pajn obſijat, ſzer zhębęlle pred Vrozhino na morejo obſtati, pa tud lehko to od sgor pęrtiſneno tęſhko ſatovje omehzha, dę dol pade.

4. Koker hitro bodeſh Pajn na ſvoj kraj poſtavou, tok h' malo ſhręlo offnęj, de zhębęlle na Paſho pojdejo, inu ſe per veliki Vrozhini ne saduſhijo.

5. Pajn moreſh smęram na taiſtimo krajo puſtit, kir ſo enkrat zhębęlle ven letęle, sakaj taiſte ſę, kader pervizh ven letijo, ſvoj kraj shę samęrkajo, inu aku bi Trugo na en drugi kraj preſtavou, tok bi zhębęlle taiſto na tęm pervim krajo dougu iſkalle, inu sadnizh, vezhkrat s'Nevarnoſtjo ſvojga shiulenja, h' drugem noter gredo, njeh ta pravi Pajn pa oſhvohi.

6. Zhe imaſh velik zhębęllnak, inu pa malo Pajno, tok je dobro, de Pajny 1/2 ſholna, al tud 1 ſholn ſak h' ſebi poſtaviſh, inu taiſte ſzer po Verſti, ne pa verh eden drusiga; na tako visho

zhębęlle loshęj ſvoj Pajn najdejo, ſe tud mejn smotjo, inu na ptuje nepadejo, koker ſe ſzer lohku sgodi, kader per hladnimo, deſhounimo, vetrojnimo Vremęno ſtrudene Domu hitijo, slaſti pak je Matiza, kader od Obhojejnja¹⁵ nasaj pride (§. 6.) v' mainſhi Nevarnoſti, de ſvojga Pajnu ne sgreſhi, inu od ptujeh ne bode umorjena.

7. Zhe pa imaſh męjhen zhębęllnak, inu doſti Pajnov, inu nję ne moreſh na tako visho noter ſpravit, ampak bliſhęj ukupęj ſtiſsnit, inu tud verh eden drusiga naſtavit, tok ſaj leto ſturi, de, zhe ozheſh taiſto Lęjto enmo Pajnovo en Nadſtavik napravit, sa taiſtiga Preſtor puſtiſh, koker najdeſh v' 4. Tabli per q.

8. Kader nję bodeſh terdo verh eden drusiga naſtavov, tok ſi leto poſsebno ſamęrkęj, de bodeſh uſselęj tę ſhvohne od ſpod, tę mozhnęiſhi pa od sgor poſtavov, sakaj od tęh sgornih Pajnov bodo ob gviſhnih zhaſsah

(§. 34. N. 6.) zhębęlle na te ſpodne padale, inu taiſte pogmirale; bol ſe pa ſpodobi, de tę uwoge od bogatih, koker pa letę od unih Pomozh dobijo, zhe bodeſh pa te ſhvohne sgor poſtavov, tok ſo v' Nevarnoſti, de zlo ob nję prideſh, slaſti pak tę mlade zhębęllze, kader ta pervikrat ven sletijo, ſhe niſso v' ſtanu prov letęti, inu ſvojga Pajnu prov ne samęrkajo, vezhkrat na Jesik tęga ſpodniga Pajnu padejo, taiſtiga po lętęm sa ſvojga dershijo, inu tam oſtanejo, bodo tud radovolno gor usęte, sakaj en Pajn tę ptuje mlade zhębęlle uſselęj raiſhi gor usame, koker tę ſtare.

9. Veliko Verſt viſsoko verh eden drusiga naſtavit, je nadlęshno, inu ſhkodlivo, sakaj savol mozhniga Vętra, al hladniga Vremęna padejo vezhkrat tę sgorne na tę ſpodne, (§. 34. N. 8.) inu tę sgorne oſhvohijo; try Verſte verh eden drusiga s'Nadſtauki vręd je sadoſt.

§. 35.
Kraj sa Zhębęlle.

Katir ozhe zhębęlle ſhpogat, more en kraj sbrati, kir bode zhębęllnak poſtavou, en taki kraj ſe imenuje kraj sa zhębęlle.

§. 36.
Taiſtiga Laſtnoſti.

1. To pervo, inu nar bolſhi, kar h' enimu zhębęllnimu kraju ſliſhi, je ena dobra, bogata Paſha, kir zhębęlle veliko nabrati, inu h' domo perneſsit samorejo; kir je bliso, inu okol, nu okol veliko zvetja, inu Rosh, ena taka Okolza je nar bol kraj sa zhębęlle, lohko veliko dobijo, inu kir je bliso, tok njem ni treba is delnim Letajnjam zajta sgubiti¹⁶.

2. Taiſti kraj, kir ſo naſtaulene, more na ſonzu biti (§. 31. N. 5.) Sonze nję vabi h' Dęllu, nję ogręja per hladnim, Vremęni, nję oſuſhi, kader kęj mokre ratajo, ja zlu tę utonene k' ſhiulenju perpravi.

3. Poſsębnu ględęj en kraj sbrati, katir bode sa Vętram. Vęter njeh nasaj dershi v' Lętajnji, ſkus letu vezh zajta sgubijo, on nję vershe, kader teſhke nasaj gredo, ſkus to njeh veliku pogine, on nję smoti, de naroję. En niſki kraj, al Dolinza je nar boll sa zhębęlle, satorej ſe tud ta sadni Thal od zhębęllnaka, katir pruti Burję, inu nar tę huiſhę Vetrovi pridejo, ſe dobro okovarit more. Poglej §. 31. Num. 3.

4. Nikar ne ſtavi zhębęllnaka per velkeh Vodah, Jęserah, Wajerjah, zhes katire bę zhębęlle lętat mogle, kelku njeh tam utoni, kir bodo od Vętra noter vershene? ena męihna, inu voſka Vodiza njem pa ni ſhkodliva,

ampak nuzna, de loſhęj Vodo dobijo.

5. Vari nję pred Dimam, koker je od zęgounz, Appnęnz, al od Hiſh, kir vol kuhajo, al od Fushin, kir vſse ſorte Rudo zajnajo, inu vezh ſhveplęniga Dima v'ſebi ima, zhębęlla obedvojniga Dima nemore terpęti.

6. Sberi en ſuhę, ne pa mozhęrni kraj sa zhębęllnak, ſzer bode od taiſte Mokrote ſatovje plęſnivo, ſterd vodęna, inu kiſsla, zhębęlle pak boune ratale.

7. Pred uſsęm pak zhębęlle pokej lubio, satoręj more njęh Prebivalſhe delezh prezh biti od takeh Potov, kader po goſto vosio, od Napokoja tęh Ludy, te shvine, slaſti pak od kojnov, imamo ſhę vezh Exempelnov, de ſo bli kojni od zhębęll umorjeni.

8. Kader Paſha na taiſtim krajo jejna, kir zhębęlle ſtoję, tok je zelo nuzno taiſte na eno bolli Paſho prepelat, nekatere v'ſpomlad, nekatere v'Jeſsęn, koker Paſhe pomankuje¹⁷.

§. 37.
Saloga.

Koker hitro ſpomlat ſe Paſha sazhne, tok je ta perva ſkerb tęh zhębęll, de ſe po grmęjn Nagnejnu te Nature pogmirat shelijo. Ta plemenita Matiza bode sazhęla Jayze polagat (§. 8. N. 11.) tę mlade zhębęllze bodo ena sa drugo is ſvojih zęlz ven perlęsle, smęram njęh bode vezh. Satovja, ſterdi, zhębęll, inu Trodov bode Dan na Dan vezh, tok dougu, de sadnizh zhębęlle savol męjhniga Preſtora, inu velike Vrozhine nemorejo vezh vkupęj prebivati.

§. 38.
Matizna Saloga.

Zhębęlle per tęmo Pogmiranju tud na posabijo is vezh Matizami ſe previdit, one naredijo Turnzhe, al Matizne

ſibelle (§. 13.) inu ſzer, savol ſilne ſkerbi, ne eno ſamo, ampak vezh, pa vender ne uſse na enkrat, ampak toku, de bode sdęj ena, sdęj ta druga svalena.

§. 39.
Roji.

Koker hitro ta ſtara domazha Matiza, to samęrka, de je ena mlada na blisu godna, katira ima sa njo Pohiſhtvo vishat, tok ſi napręj uſame (zhe lę Vreme perpuſti) ſhe nektere Dni, pręd koker ta mlada ven slęse, s' enim velikem Thalam zhębęll, katire nji svęſte oſtanejo, Pajn sapuſtiti, ven sletęti inu sa ſę, inu te ſvoje eno drugo Prebivalſhe iſkati, leto ven Letejnje ſe imenuje Roj.

Kir pa te mlade zhębęlze, inu Matiza Letejnja niſso navajene (§. 6.) tok ſe v'trudjo, preden uſsa Druſhba ven is Pajnu sleti, tok ſe per bliſhej na en kraj uſsędejo, de ſe na nektere Vre ſpozhijejo; zhębęlle pak, koker Matizne nar svestęjſhi Tovarſhize, katire Matizo nikol ne sapuſtę, ſe rauntam, kir ona ſedy, na en kup ukupęj ſpravjo, inu vezhi dęll na ene Vęje

enga Drevęſsa en dougu debeu zhepp (koker en Ronz) uſhtautjo, toku, de ſe ena te druge dershi, inu del viſsi. En tak Roj, satu, kir je ta pervi od enga Pajnu, ſe imenuje prędni Roj, al pervi Roj; inu ſhe derguzh, kir je taiſtiga ta ſtara plemenita Matiza ven ſpelala, en plemenitni Roj (§. 8.) ta ſtari Pajn pak, is katirga je leta Roj ven potęgnov, ſe imenuje ſtarz.

§. 40.
Diviſhki prędni Roj.

Kader pa to shlęhtno Vreme zhębęlle moti, inu toku dougu Roj nasaj dershi, de bode ta mlade Matiza popolnoma svalena, tok bode vęzhi Dęl ta ſtara Matiza umorjena (§. 6.) al zhe je taiſta kę na eno drugo Visho ſhiulenje sgubila, tok more s'tęm prędnim, al pervim Rojam ta mlada, diviſhka Matiza (al divizhenza) ven potegniti (§. 8.) En tak Roj bode en diviſhki prędni Roj imenuvan.

§. 41.
Prędni Peuz.

Koker hitru boſta dvę, al pa vezh Matiz v'enim Pajno ſe sneſhle, tok

bode ena pęlla. Zhębęlle ſzer nimajo obeniga drusiga glaſsu, koker taiſtiga s'ſvojmi Faflami, Matiza pa vender, pa lę ob tęmo Pergodilſhu tud en glaſs od ſebe ſpuſti, taiſti ja more biti eno ſnaminje al perhodniga Roja, al pa taiſtiga Roja, katirga tę dvę Matize męd ſabo imata, is tęga Dęll bode tud ta pervi diviſhki Roj, ta prędni Peuz imenuvan. Leta Reslozhik enga plemenitniga Roja od enga druſiga ne ſmęſh posabit, sakaj ta plemenitni Roj ima eno plemenitno Matizo (§. 8. inu 39.) en drugi pa eno Divizhenzo (glęj raun tam §. 8 inu 39.) tud ſe zhaſs, pa malo kędęj permiri, de ta ſtara Matiza en Dan pred Rojam poje, leto Pętję, katiro je bęl tiho, inu boll rędko, ſe morebit sato sgodi, kir zhębęlle Matizo ſilijo, de bi s' Rojam ven potegnila.

§. 42.
Diviſhki Roj, al Divizhnik.

Kader je Paſha, Vreme, inu Matiza prou dobra, tok ſe v' zhaſsi permiri, de ta novi perzajtni Roj, ſhe taiſto Lęjtu supet en Roj da. En tak Roj od

Roja ſe imenuje en Divizhnik, njega ſterd ena diviſhka ſterd, njega ſatovje eno diviſhko ſatovje.

Nekateri na leto kej poſsębniga derſhijo, pa nevęm, sakaj? ſaj per enimo takimo Rojo nezh poſsębniga ne najdemo, koker, de je Matiza poſsębno dobra, katira je v'enim Lęjti dva Roja napravila, inu ven ſpelala.¹⁸

§. 43.
Drujzi.

Kader en Pajn sazhne rojt, tok vęzhi Dęll vezh Rojov da, koker vezhkrat (pa ne uſselęj) 2. 3. tud 4. inu ſe tud po Verſti toku imenujejo: Druiz,

ta tretji, zketerti, inu toku del napręj, taiſti ſe imenujejo sadni Roji, al Drujzi, en tak Pajn namerzh je vezh Matiznih ſibell napravov, katire potler ena sa to drugo ven slęsejo (§.13. inu 38.) inu ſvoj uſselęj s' Pętjam osnanjo, satu, kir ſe vezh Matiz ukup snajde, tud bodeſh per enmu Drujzo uſselęj vezh Matiz neſhov, inu ſzer diviſhke Matize, pa bode tud uſselęj męjn zhębęll. Ena uſsakatera Matiza ima ſvojo męjhno Druſhbo od zhębęll, ſatoręj ſe tud en Drujz vęzhi Dęll na vezh krajah uſsęde, uſsakatera Druſhba k'ſvoji Matizi, ta pervi Drujz pride vęzh dęll męd 6. inu 14. Dnevam po tem pervim, to je lę na Vremęnu lesheozhe.

§. 44.
Zajt tęh Rojov.

Zajt sa Roje ni uſselęj glih; koker je uſhaffana Paſha, vreme, okolza, zhębęlle, toku ſo tud Roji, kir Paſha popręd sazhne, tok ſo tud Roji bol perzajtni. Ena perzajtna Toplota, lepu vreme da perloshnoſt, de ſo Roji bol perzajtni. Zhe je okolza s'tem bol bogata na Paſhi, s' tęm pręd je Pajn s' ſalogo,

inu s' ſterdjo napounen, inu sa Roj perpraulen (§. 37. inu 38.) En Pajn, katirmo niſsi prevezh odjęmov, zhes simo dobro okovarov, inu v' Potrębi ſhe dobru futrov, bode veliku pręd rojov, koker en kumern, ſhvoh, inu islakan. Zhębęlle, katire ſo lakoto terpęle, nektere lejta po tem na Roj ne ſpomnjo. Kok neſpametna je tędęj Miſsu taiſteh zhębęllarjov, katiri męnjo, de zhębęlle savol lakote rojijo, take zhębęlle bodo shę rojile, pa toku, de obena ne bode noter obſtala, ampak zęla dershina pajn sapuſtila.

Na en hladni, deſhęuni, oblazhni Dan ſe Roja nezh na troſhtęj, on zhaka na en lępo, toplo, jaſsno Vreme; ta navadni zajt sa Roje, ſo leti Męſsenzi: May (al veliki Travn), Juny (al Roshenzvet), Juli (al mali ſerpan).

§. 45.
Nuz od letęga.

Od ſnaminov tęh perhodnih Rojov en dobro ſposnanje imęti, je enimo zhębęllarjo veliko lesheozhe, ſakaj? al bodeſh s' dougim, inu ſitnim zhakajnam na Roj veliko zajta sgubiv, inu drugu dęllu ſamudov, al pa, zhe tęga ne ſturiſh, ti sna Roj ujiti.

Vſsakatere ſorte Roji (§. 39. 40. 41. 42. 43.) imajo ſvoje poſsębne ſnaminje pred Rojam, inu ſzer nekterę ſnaminje pokashejo, de zhębęlle ſhe lę perpravo dęlajo sa Roj, nektere pa osnanjo, de je Pajn shę perpraulen sa Roj, inu bode ſkorej ven potegnov.

§. 46.
Snamine enga prędniga Roja.

1. Kader bodeſh na Robęh per ſatovju salogo saględov, tok snaſh ſkleniti, de je na ſrędi uſse pounu saloge (§. 21.), inu tędęj zhębęlle nimajo nipamer

vezh saloge, inu Matiza Jayz kolagat.

2. Kader bodeſh vidov ſalogo v' tęh sazhętih, pa ſhe ne sadęlanih Turnzhah (§. 13.)

3. Kader zhębęlle jejnajo noſsiti, inu dęllat, (samęrkęj) v' enimo dobrimo, drushnimo, s' ſterdjo, inu s'ſalogo obloshenimo Pajno, per lępim vremęni, inu dobri Paſhi.

4. Kader kapze ven noſsjo, katire bodeſh ſprędęj na tlah neſhov: sakaj s' taiſtimi (ob drugeh zhaſsah) zhębęlle al drugo ſalogo pokrivajo, al pa h' ſatovjo ponuzajo.

Lete 4. Rezhi ſo guiſhni ſnamine, de zhębęlle h' Rojo ſhe lę Perpravo dęlajo.

Kader ſe Trodi shę s' jutręj puſtijo vidit, kader zhębęlle na prędne konzhenze saſedajo, ſo ſzer tud ſnamine, pa golufne, inu sapelive ſnamine.

§. 47.
Snamine blishniga Roja.

1. Kader bodeſh vidov, de je saloga na Robęh per ſatovji (§. 46. N. 1)

shę pokrita, inu ſzer s' rumenkaſtimi kapzami.

2. De ſo Turnzhi, al ſaj eden męd njimi shę tud sadęlan.

3. Kader zhębęlle per lępim Vremęno snotręj v' Pajnu terdo ukupęj, inu tiho ſedijo, tok Roj na bode delezh, takrat je zajt na njega zhakat.

Ta prędni Pęuz (§. 41.) ſe pa toku she s' Pętjam ven da.

§. 48.
Snamine enga Drujza.

Snamine enga Drujza ſhe lę sazhno, kader je shę ta prędni Roj ven potęgnov, taiſti ſe tud, koker ta prędni Pęuz s'Pętjam ven da. (§.43.) 2. 3. al tud vezh Dny popręd ſe oglaſi; lę sjutręj, al pa s' vęzher Vuho od sad na Pajn pertiſni, tok ga shę bodeſh ſliſhov pęti, raun leto ſe tud godi per 3. 4. inu delnih sadnih Rojah, kar to, de uſsaki Roj po 2 al 3 Dny hitręj pride.

Zhe pa 14 al 15 Dny ne bodeſh ſliſhov Matize pęti, tok ſe nizh vezh Roja ne troſhtęj, sakaj takrat al ni obene mlade Matize noter, al je pa shę umorjena.

En Turenzh, katir je ſzer sadęlan, pa na ſtrani pregrisnen, je eno guiſhno ſnamine, de ne bode Roja, sakaj takrat je ta ſtara Matiza taiſtiga na ſtrani pregrisnila, inu to mlado snotręj umorila.

§. 49.
Snamine taiſtiga Dnęva, v' katirmu Roj ven potęgne.

1. Kader tę ſzer pridne zhębęlle pred ſhręlam pozhivajo.

2. Imajo ta zhaſs en poſsębno Gibajne, tud na eno poſsębno Visho tę prędne Noshize od tla usdigujejo, inu s' ſvojemi ſhlatovnimi Roshizhi migajo; kaj pa sa en Reslozhik je męd lętęm; inu męd tęm navadnem Gibajnam, bodeſh loshęj ſkus en ſkerbnu uſsakdajnu Pomerkvanje, koker pa ſkus moje Popiſsuvanje ſe navuzhiv.

3. Se puſtijo s' Perſtam dotekniti, inu ne beshijo.

4. Trodi shę sjutręj ven, inu noter lętajo, de ſi lih imajo sadoſt ſhpishe v' Pajno, inu ne bodo od zhębęll pregajnani; uſse letu pomęni, de ſhe taiſti Dan bode Roj ven ſhou.

§. 50.
Nar blisneiſhi ſnamine glih pred Rojam.

1. Koker hitru bodeſh v' Pajnu en Hrupp, inu Praſkanje zhutov, toku, koker, de bi zhębęlle otle Dillo pregrisnit; taiſto ſe sgodi, kir zhębęlle s'Gvautjo ſterd ropajo¹⁹, sakaj en Roj zhębęll, katir bi ſzer komęj 1 ſunt vagov, takrat pa 5. 6. al tud vezh ſuntov vaga.

2. Kadar bodo zhębęlle shę per ſhręlo sazhęle hruſhat, inu v' kranzl okol tękat, toku de bode ſhręlo sdęj pouno, sdęj prasno, tok je ta nar bliſhnęj zajt.

3. Na enkrat, prędęn ſe ti bode sdęllo, bode Truſh uſtov, zhębęlle ſe bodo, koker, de bi is eniga pouniga ſoda Vodę zhepp ven sderv, s' Gvavtjo sazhęle per ſhręlo ven gneſti, bodo v' Lufto okol zhębęllnaka lętale, inu sadnizh per blisu na en kraj uſsędle (§. 39.), en plemenitni prędni Roj

bode vęzhi Dęll s' jutrej, Drujzi pak s' jutręj, al popovdan ven ſhli²⁰.

§. 51.
Zhaſs.

Ena mlada Matiza nizh ne polaga Jayz, dokler ſhe ni plemenita, leto Plemenenje ſe pa v' Luſti sgodi (§. 8.), ena diviſhka Matiza eniga Roja (§. 40 inu 43.) ne bode rauno takrat, kader Roj ven gręde, plemenena, ampak ſhe lę zhes 3. al 4 Dny per lępim Vremęni, inu dobri Paſhi; zhe je pa ſhleht Vreme, al kumerna Paſha, tok ſhe lę zhes 14, al vezh Dny, raun leto ſe tud sgodi per ſtarzo, kader je shę ta prędni plementni Roj ven odſhou.

Ena friſhno svalena Matiza grede ſhe lę ta 5. al 6. Dan ven k' ſvojmo Plemenenjo, zhe Vreme perpuſti.

§. 52.

Na en taki Dan s' jutręj ob 9 Uri, pa do 3 al 4. h' enmu Pajno na ſtran uſtopi,

inu na ſhręlo ględęj, ti bodeſh vidov, de Matiza s' eno veliko Druſhbo zhębęll, inu Trodov ven pride, ſe nekterkrat oberne, Pajn poględa, inn samerka, de ga potler loshęj naide, po lętęm ſe v' Luft usdigne, ſhe en zajt okol Pajna lęta, inu ogleduje, potler ſe pa del, inu del viſhęj usdigne; sdęj (raunu na njo ględęj) bodeſh vidov, koku Trodji ſe pruti nji ſpuſhajo, inu dotęknejo, leto je blesu taiſtu tok rekozhe Plemenenje; kir je en ſam Pajn, tok ſe leto Pomerkvanje lehko sgodi, zhe ſe Plemenenje takrat ſhe ni sgodilu, tok pa ſhe taiſti, al pa na en drugi Dan, zhaſs tud vezhkrat h' taiſtimo ven sleti.

§. 53.

Pred koker Matiza nasaj v' Pajn gręde, tok ſhe en zajt okol nega lęta, takrat na lętę ſnamine pomęrkej:

1. Zhe je ta sadni ſhpizaſti Thal njenga Trupla odpert, inu nękęj bęlliga, koker ena tenka Nitka ven viſsi, raun, koker de bi rajnena bla, tok je shę plemenita.

2. Zhe raun tega niſsi pomęrkov, tok pa na letę ſnamine poahtęj: zhe bodo

zhębęlle na Raunoſt ven, inu noter lętale, inu na Nogah noſsile.

3. Zhe bodo huiſhi ratale, inu kader ſe bodeſh otov h' Pajno perblishat, al pa taiſtiga odpręti, bodo hmalo perpraulene sa pikat, sato, kir ozhje ſvojo Matzo, inu salogo varvat.

4. Zhe bodo terdo ukupęj ſedęlle, inu salogo gręle.

5. Zhe bodo ſklade, inu ſpokline samasale, de bi Pajn bol Toploto derſhov.

6. Zhe bodeſh salogo v' ſatovji sagledov.

7. Zhe bodo sazhęle Trode pregajnat, sakaj taiſti niſso po letęm vezh v' Pajno h' Nuzu.

§. 54.
Nuz letęga ſposnanja.

Na letęm je veliko lesheozhe, de bodeſh vędov, al je Matiza plemenita, al ne, sakaj, aku bi blu potrębnu, de bi imou enmu Pajnovu eno Matizo dati, tok moreſh eno tako dati, kakerſhno je pręd imov; zhe je pręd plemenito imov, tok njo neſmeſh divizhenzo dati, ampak plemenito.

Leto je tud od zhębęll saſtopit: zhe bodeſh od dvęh Pajnov zhębęle ukup djav, inu ſta obedva imęla glih ſorte Matizo, tok ſi ne bodo nizh ſturile, zhe je eden imov Plemenitenzo, ta drugi pak divizhenzo, tok ſe bodo sazhęle klati, inu moriti²¹.

§. 55.
Staroſt ene Matiza sa Pleme.

Pogoſtnu ſkuſhenje me je previshalu, de ena 6 Tędnov ſtara Matiza ni vezh sa Pleme; ja vezh tazih je tud, katire, zhe bodo lę 3 Tędne od shlehtniga Vremęna sadershane, nizh vezh h' Plemenu ven ne sletijo.
Ena taka Matiza, katira savol ſtaroſti nemore plemenita ratat, bode rauno toku, koker Jalovina (§. 7.) en Pajn v' nizh perpraula.

§. 56.
Shkoda od Jalovine.

Matiza je, koker uſsakatera shvad ſmerti podvershena, ſkus naturno, inu gvavtno ſmert sna ob shiulenje priti (§. 6. inu 34. N. 6.), en taki jalovni Pajn (§. 7.) zhe nima vezh saloge (§. 9.) al pa, de bi ſi lih salogo imov, pa je shę zajt pretekov, de bi ſe Matiza mogla ſvalit, inu plemeniti (§. 55), zhe mo h' Pomozhi ne prideſh, tok je prezh (§. 7.), zhe pa ſhe ima sadoſt saloge, inu je ſhe sadoſt per zajtu v' Lejtu, tok ſi bode s' taiſte saloge ſhę ſam ſupet eno novo Matizo svaliv (§. 9.)

Leto tedęj ſi shiher en zhębęllar sa ta pervi grunt, inu Fundament per zhębęllni Wirtſhofti napręj poſtavi, de bode namerzh ſposnov:

1. Kdaj je en Pajn jalov ?

2. Kdaj en Pajn vezh saloge nima?

3. Kdaj bi nemogla Matiza vezh svalena, al plemenita ratat?

§. 57.
Taiſti zajt, kader ni saloge v' Pajno.

1. Prędęn bode Matiza plemenita, tok ne more v' Pajno saloga biti (§. 7. 8. 51.) tedej ta prędni Pęuz, ta drugi, 3.4. Roj imajo divizhenze (§. 8. 40. 41. 43.) zhe taiſta pred Plemenenjam, al v' Plemenenju prezh pride, (§. 6. §. 34. N. 6. §. 52.) ſi nemore obene druge vezh svaliti; na take Roje je tedęj poſsębnu potręba pomerkvati.

2. Zhes zęu simſki zajt, to je, od Męſsenza Octobra (al kosapersk) noter do Aprila (al mali Travn) sato kir ni od sunęj Paſhe, inu sadoſt Toplote, tud ni saloge, tok je tędęi zlu potrębnu, de ſpomlad na Jalovino (§.7.) ſkerbnu pomęrkaſh.

§. 58.
Kdaj ſe nemore Matiza vezh svaliti.

1. Jęſsęnſki zajt, de bi lih saloga bla, tok ſe zhębęlle ne bodo savupale Matizo svaliti, sato, kir ni Paſhe svunęj.

2. De bi ſi lih Paſha, inu en zajt lępu Vreme blu, inu bi Matizo svalile, tok ſaj ne bode obhojena (§. 51. inu 52.) zhe ne bode ſhe en zajt lepu vreme terpęlu, al pa zhe ſo Trodi shę pregnani, al pa oſtarali, de niſso sa to.

3. Tud ſpomlad, kader po letęm, kir je Matiza shę slęshena, pa 6. Tędnov gerdo vreme terpi, ne bode obhojena (§. 55.) v' naſhih Deshelah bode malo kedęj ena Matiza plemenita, katira bode pred Polovizo Aprila, al pa po Polovizi Octobra slęshena; tok tedęj moreſh tud v' Jęſsęn na Jalovino pomęrkat.

§. 59.
Snamine tę Jalovine, per enimu novimu Roju.

Per enim novim Roju je zlu lehko Jalovino samerkat, zhe ſhe nizh ni Dęla, al pa zlo malo napravov; zhębęlle bodo zęle Trope is Pajnu ven, inu ſem ter kę lasle, en velik Hrup pozhęle, tudi, zhe ne bodeſh ſkorej pomagov, nasaj na ſtarza, al pa h' drugem Pajnovam ſe podale, bodo radavolnu ſvoj Pajn sapuſtile, v' katirmo

ni veliku sgube; zhe ſo shę v' katir Pajn noter ſhle, prędęn ſi letu samęrkov, tok nję lę tamkęj puſti, taiſti Pajn bode sa tulkajn mozhnęj, inu bolſhi.

§. 60.
Per enimo ſtarzo, al drugimo Pajnovo.

Per enmo ſtarzo, al drugimo Pajnovo, katir ſhe ima veliko ſatovja, ſterdi, inu Roshniga zvęta, bodeſh raun taiſte snamine vidov, (§. 59.) pa ne tok mozhno, tud ne bodo na enkrat Pajn sapuſtile, ampak:

1. Pomęrkęj na popoldanſhni zajt, kader zhębęlle shę jęjnajo noſsiti, inu lętati, tok nję bodeſh pred ſhręlam vidov ſem ter ke tękat, rauno, koker, de bi kej iſkale, kir pa pruti Vezhiro leto ſupet jęjnajo, tok neſsmęſh popoldanſhniga zajta sumuditi, zhe ozheſh leto pomęrkati.

2. Odpri to sadno konzhenzo, tok bodeſh eno shaloſtno ſhumejne ſliſhov.

3. Zhe bodeſh v' ta odperti Pajn na zhębęlle eno malo pihnov, tok bodo

nasaj v' ſatovje lęsle, inu en velik pa shaloſten Hruſh pozhęle, katir bode en zajt terpov.

Dobre zhębęle, nameſt, de bi nasaj bęjshale, ti bodo veliko vezh v' Obraſs letęle, inu ſvoj Hrup, katirga bodo pozhęle, hmalo konzhale.

§. 61.
Snamine ene douge Jalovine.

Zhes 2. al 3. Tędne ſo tę popiſsane ſnamine shę sapeliva; lętę perhodnę ſo bolſhi:

1. Nozhjo delat, ampak ſe lę s' enim poſsębnim Gibajnjam pred ſhręlam gor dershijo, inu shaloſtne ſem ter ke lasjo.

2. Od Pajnova, inu h' Pajno na Raunoſt ne letijo, inu zhe shę lę odlętę, ſe pa h' malo povernejo , inu ſzer prasne.

3. Zhe imajo veliko vezh Trodov, slaſti ob zhaſsu, kader ni zajt sa Trode, inu poſsębno, zhe ſhe ptuje Trode radavolno gor usamejo.

4. Zhe bodeſh v' zhębęllnih zęlzah Trodovſko salogo neſhov (§. 5. inu 12.) to je fouſh saloga. Tab. 1. Fig. 4. 5.

§. 62.
Snamine en fouſh saloge.

V' enim dobrim Pajnovo bodo v' Trodovſkimo ſatovjo Trodi svaleni, (§. 11. inu 12.) inu v' zhębęllnimo ſatovjo pa zhębęlle (Tab. 1. Fig. 4. 5.) v' enim Jalouzo pak bodeſh v' obedvojm ſatovjo Trode neſhov, kir ſo tędęj Trodi veliko vęzhi, koker zhębęlle, tok bodo zhębęllne zęlze od Trodovſke saloge sle ſpazhene; inu leto je eno gviſhno snamine, de je Pajn v' ti nar vęzhi Nevarnoſti; inu en ſkerben zhębęllar more leta Reslozhik ſe dobro navuzhit, zhe ozhe enimo takimo Pajnovo pomagat.

Resloshik je pa leta:

1. Lętę zhębęlne zęlze ne bodo glih ſhtauti imęle, nektere bodo viſhęj, nektere ſhiręj, druge pa bol ſtiſnene, nektere krumpaſte.

2. V' taiſtih zęlzah bode zhaſsę zhervizh na dno, zhaſsę per ſrędę, zhaſsę pa zlo per Verho leſhov.

3. V' nekterih bodeſh 3. 4. tud vezh zhervizhov neſhov, pa toku, de bodo nekteri vęzhi, drugi mainſhi, nekteri tenki, drugi pa vęli, al ſuhi videt,

is katirih ſo shę pa Trodi ven slęsli, tok bodo zęlze slo reſtergane videt.

4. Bodo tędęj leti Trodi veliko mainſhi, koker drugi ti pravi (§. 5.)

5. Is take fouſh saloge bodo tud zhębęlle otle Matizo svaliti, bodo Turnzhe napravle, katiri pa ne bodo tę navadne ſhtauti imeli, bodo salogo noter uloshile, taiſto sadęlale, sadnizh pak bode namęſt Matize en malo vęzhi Trod (§. 8.) to je, en Mandelz ven perlęsov, katir nemore Pajnu naprej gmirat²².

§. 63.
Mira taiſte Dobrote.

En Pajn sapopade v' ſebę zhębęlle, ſatovje, salogo, inu ſterd (§. 11. 15. 19. 23.) męd zhębęlami je Matiza nar

ta gorſhi, (§. 6.) inu tok rekozh Duſha zęliga Pajnu, tud zhębęll, inu ſatovja, saloge, inu ſterdi sna biti veliko, al malo, v' lętęh Rezhęh tedęj obſtoji ſzer Dobrota eniga Pajnu, pa vender na kęj drujga gleda en kupez, katir zhębęlle sa Pleme, na kęj drujga, katir nję sa Podiranje kupuje.

§. 64.
Teshava sa taiſte, katiri ſo ſhe v' letęh Ręzhęh nevumni.

Enimu nevumnimo bode teſhko dopovędat, de v' enim Pajnovo more veliko ſterdi, saloge, zhębęll, inu Matiza biti, sato kir ſhe ne posna ne saloge, ne Matizo, od katire ſhe ne posna, inu ne vę, al je noter, al ne; na Pęso bode morebit pomęrkov, pa sna tud tam golfan biti, satu, kir je saloga tęshęj, koker ſterd.

§. 65.
Svuneiſhno Sposnanje te Dobrote enga Pajnu sa kupilu.

Zhe ozheſh ſpomlad zhębęlle kupvat, inu ſi ſhe v' tęh Ręzhęh nevumen, tok ględęj:

1. De od Wirtha tęh zhębęll sadobiſh Perpuſhenje, de ſi Pajnove ſhiher po ſvoji voli sbęreſh, inu takrat na lętę ſnamine pomęrkaj: is katirih Trug bodo s' jutręj ob 8. al 9. Uri zhębęlle na Raunoſt, inu hitro ven, inu noter letęle, tud Hlazhize (§. 20.) h 'Domu perneſle, taiſte ſo dobre, pa

2. nepuſti ſe ſkus tok rekozho Praſhęjne golfati, sakaj leto ſe tud godi, kader tę mlade zhębęlle ta pervokrat ſvoje Letajnje ſkuſhajo, inu s' velikem Hrupam is Pajnu ven, inu okol njega lętajo, pa (samęrkaj) prasne nasaj pridejo, inu ſvoj Hrup zhes en majhen zhaſs supet konzhajo.

§. 66.
Pred Letajnjam.

1. Zhe bodeſh s' jutrej, pręd koker bodo zhębęlle ven letale, k' zhębęllnaku perſhov, inu en kupz zhębęll pred ſhręlam neſhov, katire bode pozhivale, inu mermrale, tok je tud en dobro ſnamine, ſzer slakane zhębęlle tud pred ſhręlam ſedijo, pa bres uſsega glaſsu.

2. Zhe ſe bodeſ k' Pajnu perblishov, pa toku, de te zhębęlle ne bodo samęrkale, inu ti ne bodeſh ſape proti njem ſpuſtiv, inu bodeſh vidov, de nektere Verſte zhębęll sa ſhręlam ſtoję inu imajo ta sadni konz shivota proti Lufto, inu Glavo snotręj oberneno, zhe bodo s' Faflami toku naglo praſhille, de nję bodeſh komej vidov.

3. Zhe bodeſh Roko nad ſhręlo pertiſnov, inu obzhutov, de mozhna Gorkota venkęj gręde, tok taiſti Pajn nemore boll biti, on ima veliko zhębęll, saloge, ſterdi, inu eno dobro Matizo, pa taki Pajn, bodeſh lę po dovgim lępim Vremęni, inu bogati Paſhi narajmov.

§. 67.
Perzajtno Spomlad.

Zhe je pa shę perzajtno ſpomlad, tok ne bodo zhębęlle mermrale, tud nezh fludrele, uſse bode tihu; takrat poglęj na ſhręle, zhe niſso mokre, al roſne, en taki Pajn ima veliko Dershine, ſterdi, saloge, inu eno dobro Matizo; leto ſnamine bodeſh pa lę vidov, zhe bodo hladne Nozhy, po eni topli Nozhi tud en dober Pajn ne bode taziga

ſnamina dav; ja zhe shę zhębęlle per ſhręlu ſedijo, ſo morebit shę taiſto Roſo popille, sato kir Vodo nuzajo sa ſvojo salogo, takrat moreſh pa supet s' Roko, koker pręd, nad ſhręlam ſkuſit, zhe kej Gorkote is Pajnu ven gręde.

§. 68.
Snotręjno Snamine.

Sadnizh pa Pajnove offnęj eden sa drugem, takrat ti bode Oku pokasalu, katiri ima veliko ſatovja, ſterdi, inu zhębęll, bolſhj pa bode sa tę, zhe kupiſh eniga dobriga, koker pa 3.4. al 5. ſhvohnih. Sa Pleme je en Pajn ſrędne zęnne, inu Dobrote shę sadoſt dober, zhe lę ima novo ſatovje, inu dobro Matizo; Roji, inu mladi ſtarzi ſo nar boll sa to.

§. 69.
Sa Pleme Spomlad.

Zhe ſi bodeſh ſpomlad en Pajn sa Pleme kupvov, tok more taiſti uſse leto imęti koker ſi vidov (§. 68.) kir je dobra Matiza, bode vezh saloge, kir je leta saloga, bode v' kratkim veliku

zhębęll, inu vupajnje, de bode pręd Roj v' novimo ſatovjo, pa tud zhębęlle raj dęlajo, sato, kir ſe puſti loshęj pregręti, inu obdęlati, zhe bode veliko ſterdi, tok ſe zhębęlle ne bodo balle, de bi Lakoto terpęle.

§. 70.
Polęt, al Jeſsęn.

Zhe nję bodeſh pa Polęt, al Jeſsen Kupvov, tok moreſh veliko vezh na Dęllu ględat, zhe ima mlado, inu veliko ſatovje, inu ſterdi, doſt zhębęll, inu ſaloge, bi ti bres ſterdi nezh ne pomagalu, ampak ſhkodvalu, satu, kir bi ſe en taki Pajn bres ſhpęndje zhes simo ne mogov preredit, pa tud en Pajn s' malimi zhębęllami ne bode delezh perſhev, kir bodeſh pa veliku zhębęll vidov, tok snaſh uſselęj ſklenit, de je tud veliko ſterdi.

§. 71.
Sa Odjemanje.

Katir nję pa sa Odjemanje, al Podiranje kupuje, tok ſe toku vę, de more lę na Vojſsk, inu ſterd gledat, na drugem ni nezh lesheozhe.

§. 72.

Sdęj ozhmo od ſpomladi, tu je, od taiſtiga Dnęva sazhęti, v' katirmu zhębęlle v' zhębęllnak uloshiſh, inu po lętęm skus zęlo Lęjto po Verſti jeti, inu skasati, kar je v' uſsakatermu zhaſsu ſturiti.

§. 73.
Dan tega Perſtavlenja.

Taiſti Dan, v' katirmo bodeſh zhębęlle ta pervokrat ven ſpuſtiv, more

en lępi, ſonzhni, inu topu Dan biti, de ſe lohku od ſvoje Gnuſobe ozhiſtjo, inu ſręzhno k' Domo pridejo; one bodo mozhno lętale, satu:

1. Kir niſso zhes zelo simo lętale.

2. Bodo ta mertvi, inu ſatovſki Drob ven ſpraulale (§. 19.)

3. Vodo sa ſvojo salogo noter noſsile; sdęj tę od ſvoje Gnuſobe teſhke zhębęlle bodo na tla padale, inu aku bi merslo Vreme blo, na ſemli okręvale.

4. Tę na Pajnovim Jesiko leshejozhe mertve zhębęlle dol omedi, de njem lęto Dęllu preuſdigneſh.

5. Sadnizh leta Dan poſsębno pomęrkęj na Jalovine (§. 57.) katira ſe ta pervi Dan nar loſhęj samęrka (60.) po nekterih Dnęvah bodo ſhe bol pokojne, pa zagovitne v' Pajnu ſędęle.

§. 74.
Skerb sa Futrajne.

Del preglęj od snotręj uſse Pajni, zhe imajo ſhe sadoſt ſterdi, sakaj sdęj bodo savol vezh saloge, tud vezh potrebvale, koker po simi; tęm potrębnim moreſh tędęj s' Futram k' Pomozhi

priti, katir bode gviſhno zhębęllarju k' Nuzu perſhov, inu obilnu povernen ²³, leta Futer perneſse veliko, inu perzajtnih Rojov, inu napravi dobre Pajni sa Jeſsen.

Ena, al druga Rosha v' Verto, ene, al druge noter perneſsene Hlazhize ſhe ni sadoſtnu ſnamine, de bi zhębęlle Pomankanje ne imęle.

§. 75.
Pomerkvanje na Ropparze.

Kir ob tęm zhaſsu ſhe ni Paſhe, tok tę mozhnęiſhi zhębęlle od eniga Pajnu do tęga drusiga ſkuſhajo, al bi ke eniga ſhvohniga, al pa Jalouza narajmale, katiri bi ſe ne mogov branit, taiſtiga ſe bodo rozhno lotile, ſterd ven ſpile, inu toko od eniga do tęga drusiga ſhle, tudi teſhko tęga Roppanja odvadle, zhe ſe ga enkrat navadjo; letęmo tedej moreſh rozhno pomagat.

§. 76.

Zhe ni Vodę per bliſhem, tok moreſh zhębęllam nektere ſtopine pred zhębęllnakam v'eni Poſodbi Vodę poſtavit; Poſodba sa leto je nar bol en Koſs eniga sdobleniga Drevęſsa, al pa shlębu 2. al 3. ſholne dougo, 1/2 ſholna ſhroko, de pa zhębęlle noter ne potonijo, tok Mahu noter dęni, zhe ſe Voda poſuſhi, tok supet druge naly; zhębęlle tud, ſhtemajo ſlano Vodo, tok, zhę ni kakſhne Gnojinze blisu, tok njem moreſh take Vodę v' eno poſsębno Poſodbo naliti.

§. 77.
Ozhędi.

Rauno taiſti Dan, kir bodo zhębęlle ta pervikrat letęle, svęzher uſse Pajni offnej, inu s' eno goſsino, al razhjo Faflo te mertve zhębęlle inu drugi Drobiſh ven smedi, de bodeſh zhębęllam taiſto Mujo perſhparov, ta 3. al 4. Dan pa to plęſsnivo, inu oſtudneno ſatovje ven sręſhi; rauno takrat tud is uſseh kotov, inu skladov, zherve, njeh Jayze, Pajzhno, do ven

ſkraſpęj, inu poſtershi, inu delezh prezh vershi, de nasaj ne pridejo, zhe ne bodeſh sa zajta ozhedov, tok bodo zhervi Pajn na ſhrokoſt obſędli, ſatovje, inu salogo sgrisli, s' Paizhno prepręgli, inu zhębęlle is ſvojga Pajnu pregnali.

§. 78.
Odeni.

Spomlad ſo shę mersle Nozhi, tok bode tędęj zlo dobro, zhe bodeſh na vęzher Pajni odev, al pa s' vęzher zhębęllnak od ſpręd s' Vratami sakrov, de bode mogle zhębęlle bel na ſhroko obſęſti, inu vezh saloge pokriti, poſsębno je leto, od tęh ſlabih saſtopit, katire imajo malo Dershine, ſzer bodo zhębęlle med ſatovje ulęsle, v' enimu kuppo gręle, inu ſhe lę posno na Lęjtu ſvoj Pajn gmirat sazhęle, ſęna, otave, liſtja, h' tęmo nikar ne jemli, satu, kir ſe v' taiſtim Jayzhki snajdejo, uſse ſorte ſhvadi, kader ſe taiſtę slęshejo, pa noter v' Pajn ulęsejo, inu veliko ſhkodo ſturijo (§. 77.)

§. 79.
Tem ſlabem Pomuzh dęj.

En ſlab Pajn bodeſh ſposnov:

1. Zhe bodeſh taiſtiga od snotręj preględov, al pa

2. zhe bodeſh vidov, de lę malu zhębęll, inu ſhe taiſte bres kourashe ven, inu noter letijo, tud męihne Hlazhize k' Domo perneſso; zhe enimo takimo Pajno ne bodeſh Pomuzh dau, tok ſhe tę zhębęlle, katire ſo noter, ſe bodo s' zhaſam is zaglivoſti sgubile, inu pajn bode prezh; ti mo tędęj moreſh is mozhnih Trug zhębęll dati, na to visho, koker bode ſpodęj v' §. 141. popiſsano.

§. 80.
Spruti govor ſuper Futrenje.

Zhe tędęj ſpomlad je pervo Opravilu per zhębęllah, taiſte futrat (§. 74.), porezhe nekteri zhębęllar:
Kaj bodem tędęj sa en Nuz imov od zhębęll? zhe bodem to v' Jęſsęn oduseto

ſterd pa ſpomlad supet pofutrat mogou?

2. En drugi ſe bode bav, de bi ſkus Futrenje ki Ropparz ne pervadov.

3. En tretji: de bi kę zhębęlle ſkus Futrenje h' noſhni ulęne ne ratale.

4. Supet drugi bode v' ſkerbęh, de bi kę zhębęlle tę Bolęsni (Gniloba) nedobile.

Na tako visho nję al Vuhernija, al pa Nevumnoſt ob veliko Pajnov perpravi, inu po lętęm zhes ſvojo Neſręzho grimlejo, katire ſo ſami urſhoh.

§. 81.
Odgovor sa Futranje.

Al męnjo taki zhębellarji, de je taiſta ſterd sgublena, katiro pofutrajo? zhębęlle ne pojędo vezh, koker potrebujejo, kar njem zhes potrębo zhęs oſtane, pa supet sa tę s' hranjo, one ti bodo deſsętkrat vezh povernile; al ſe troſhtaſh vęzhi Dobizhka, zhe ti slakane zhębęlle sa te ne bodo vezh mogle ſterdi ukupęj noſsiti, tok tędęj:

1. Enu ſkuſhanje te nęj previsha: svoli v' ſpomlad dva glih ſlaba Pajnova, enga fotręj, tęga drusiga pa nezh;

Jeſsen bode skasala, katiri od lętęh dvęh ti bode vezh Dobizhka pernęſsov, inu zhe ne bode ta isfutrana ſterd bogato povernena?

2. Zhe per Futranju ne bodeſh na pravi zajt pomerkov²⁴,

zhe bodeſh Trugo okol, nu okol s' Mędam obersdov.

Enimo ſlabimo Pajnovo vezh ſterdi dau, koker je bode s' hranit mogov.

al zhe njo bodeſh ke v' en kot poſtavov, kir je ne bode obſęſti mogov, tok bodeſh ręſs (pa is tvoje Nemarnoſti) Ropparze pervadov.

3. Zhe męniſh, de zhębęlle skus Futer ulęne ratajo, sakai pa ulęne ne ratajo, kadar shę ſvoj Pajn s' ſterdjo napounjo, ampak ti ſhe en Nadſtavik (Puſtoto) nanoſsjo, zhe katirga na verh poſtaviſh? is tęga videſh, de zhębęlle nikol ulęne ne ratajo, uſselęj fliſsk noſsjo, dokler je kęj Preſtora, inu kir bel ſhparovno shivijo, koker Ludji, tok nikol vezh ne ushijejo, koker lę sa pobrębo, nęj bode veliko, v' Pajno, al

pa malo, kar zhes potrębo zhęs oſtane, tok perhranjo sa perhodno ſillo, al pa sa naſh Nuz.

Taiſta Bolęsen (gniloba) ne pride od Futranja, ampak lę od shlęhtniga Futra, koker bom sdęj h' malo iskasov.

§. 82.
Futer.

Nar ta bolſhi Futer je tvoja laſtna, inu prava ſterd; zhe njo bodeſh od ptujih kupvov, de ſi njo bodeſh lih drago plazhvov, ne bodeſh nikol sagviſhan, al je ſama na ſebi, sna saloga, al pa kęj drusiga ſhkodliviga namęſhano biti, al sna tud is bolnih Pajnov useta biti²⁵. Satoręj imaſh uſselęj en tulko ſterdi perſhparat, kolker męniſh, de bi njo v' enimo takimo Lęjto, katiru bi sa zhębęlle nar ſlabęiſhi blo, potrebvov, ſęj ſe ne skasi, zhe lę bode dobro s' hranena; zhe nję pa ne ponuzaſh, ſęj ni sgublena, njo pa snaſh h' Lęjto predati.

Nekteri v' ſili futrajo s' tako Vodo, v' katiri ſo pręd zuker reſpuſtili; nekteri pa v' taki vodi, v' katiri ſo pred prov ſladke Hruſhke kuhali, inu vezh taziga.

§. 83.
Reſzedena ſterd, al pa v' ſatovji.

Szer je uſse enu, al polnu ſatovje, al pa reſzedęno ſterd sa Futer polagaſh, pa vender, v' Jęſsęn, inu po simi je bol ſatovje.

1. De v' ſili, kolker potrebujejo, is taiſtiga ven usamejo.

2. To reſzedeno ſterd morejo polisat, inu v' zelze preneſti, skus leto bode vezh resneſsenu, ſe tud v' zhaſs prevezh najęjo, inu kir ne morejo po simi ven letęti, is ſvojim Blatam ſatovje obersdajo.

3. Sa Lakoto je tud boll ſterd v' ſatovj, koker pa ſpuſhena.

4. Sa Nagnenje h' salogi je pa uſse eno, ena, al druga.

§. 84.
Koku ſe futra.

Satovje poſtavi (koker pokashe ta 6. Tab. 1. Fig.) na eno mejhno Dilzo a. a. med dva Lozna is ſhibiz b.b. pa toku, de bodo Lukenze gor gledale (§. 15) zhe bode merslu, inu Pajn ima malo Dershine, tok moreſh Futer do njęh ſatovje noter pertiſsnit, ſzer bi sraun Futra od Lakote umerle, satu, kir per Mrasu ne lęsejo narasno; en Pajn pak, katiri je slo drushen, bode Futer shę neſhov, de mo ga lę v' Trugo poſtaviſh; to prasnu ſatovje pa sa en drugi Nuz is hrani (§. 154.) inu dęj zhębęllam, zhe je potręba, supet drugisa. Sa to reſzedeno ſterd moreſh pa imęti niſske koritize (poglej Tab. 6. Fig. 2.) zhe je ſterd tekozha, tok moreſh tenke Tręſsze, al pa ſlame od sgoręj poloshit, de zhębęlle v' ſterdi ne utonijo²⁶.

To debęlo ſterd snaſh pa le na to ſpodno Dillo poloshit, nio bodo shę polisale.

§. 85.
Kęlku ſe more futrat?

En ſkerben zhębęllar more ſam po ſvojeh Pajnovah vędit, kęlku uſsakateri potrebuje:

1. Enimo Pajno, katir je ſpomlad ſredno drushen, inu nima jęſti, ſe da 1/4 tud 1/2 ſunta, inu leto na uſake dva, al tri dny, dokler Paſha pride.

2. Taiſtem, katire nezh nimajo, je boll na enkrat vezh dati.

3. Enimo na zhębęllah mozhnimo, pa na ſterdi prasnimo moreſh tud vezh dati.

4. Taiſtim pak, katire ſhe imajo shiveſh, pa bi rad perzajtne Roje od njeh imov, moreſh po goſtu, pa lę en mejhno dati.

5. Katiri njeh v' Jeſsęn sa simo ſutra, tok raj na enkrat nęj tolku da, de bodo sa zęlo simo sadoſt imęle; jeſt pa na simsko Futranje nezh ne dershim, en tak Futer zhaſsę vezh velja, koker ſo zhębęlle urednę, pa nję vender ne morim, ampak

6. Te ſhvohne perzaitu h' tem mozhnem dęnem²⁷.

7. De pa per dobri Paſhi ni tręba zhębęll ſutrat, leto bode toku uſsakateri dobro vedov.

§. 86.
Snamine zhębęllne Lakote.

Taiſti Pajnovi, katiri Lakote terpę; bodeſh lohko ſposnov:

1. Zhębęlle ne ſedijo ſpomlad ukupęj v' ſatovjo.

2. Nimajo saloge, kir nję nemorejo ſhpishat.

3. Rętko ſak h' ſebi ſedijo.

4. Se reſtęknejo po Pajnovo, to en kuppz, tam eden.

5. Kader ſe njęh bodeſh doteknov, ſe bodo po zhaſs ukupęj ſpraulale, inu

6. Eno tiho, pa dougo Shtimo od ſebe dalle.

7. Ta sadni Thal ſvojda shivota bodo po zhaſsu gor usdignile, ſvoje shelu ſzer ven porinile, pa pozhaſsu, inu ga tud ne bodo h' malo mogle nasaj potegnit.

8. Njeh shivot je blę tenik, inu ſuh.

9. Zhe bodeſh Pajn en zajt odpert puſtiv, ſe bodo po zhaſsu med ſatovje ulęsle; tę ſite pak ſo blę urne, inu bres Dima ne bodo bęjshale, ampak raj v Obraſs letęle.

10. Zhe imajo kęj saloge, bodo taiſto ven potegnile, inu ſhenft oblisale. Leto ſzer tud ſturjo tę zhervive, pa taiſte boſh lohku reslozhov, sakaj taiſtih saloga, ima odgrisnene Fafle, inu Noge, tud resvotlen shivot, katir je tud zhaſsi s' Pajzhno prepręden.

11. Lazhne zhębęlle ſe tega bęliga, mehkiga ſatovja lotjo; satoręj bodo njęh zęlze od sgoręj reſtergane, inu isgrisnene. Satoręj bodeſh tud ſpodęj, inu per ſhręlo bęv Drobiſh od ſatovja neſhov, pa tud letęga moreſh reslozhit od taiſtiga, katirga zhervi naredijo, al pa od sgolnih kapęz, katiri ſo ble erjave.

12. Slakane zhębęlle bodo zlo męjhne Hlazhize h' Domo perneſsle,

13. tud bodo pozhaſsu, inu s' męjhnim ſhumęjnjam letęle,

14. nar tę gviſhnęjſhi ſnamine ene Lakote je pa, kader ne bode zlo nezh ſterdi v' Pajno.

En Pajn, katir ſe savol Lakote ſvoje

saloge loti, ſe bode komęj zhes Lęjto, inu Dan pomagov, tok tędęj taiſto Lęjto je tebi malo h' Nuzu, tud, dokler taiſta slakana Matiza bode shivęla, ſe ſkoręj nikol ni tręba Roja troſhtat²⁸.

§. 87.
Ropparze.

Ropparze ſe imenujejo taiſle zhębęlle, katire ne is Paſhe, ampak is ptujeh Pajnov shelijo ſterd dobiti, inu v' ſvoj Pajn perneſti; uſsakateri Pajn ima lęto Poshelenje druge obropat, zhe lę more, al pa je v' Nevarnoſti de bi ne biu obroppan, zhe je ſhvoh.

Jęſsęn, inu ſpomlad, kader je ſhvoh Paſha, tok iſhejo od eniga Pajnova do

tęga drugiga, de bi eniga ſlabiga narajmale, katiri bi ſe njem ne mogov branit, taiſtiga ſe lotjo, inu do konza ſprasnjo, po lętęm, kir ſe navadjo, ſe pa eniga drusiga lotjo.

Nikar ne miſsli, de ſo Ropparze ene druge, inu poſsębne ſorte zhębęlle, taiſte ſo rauno take, koker ſo tvoje, inu vezhkrat bodo is tvojih laſtnih Pajnov.

§. 88.
Perloshnoſt h' Roppanju.

Nevumnoſt eniga zhębęllarja vezhkrat Perloshnoſt da, de zhębęlle na Ropp gredo.

1. Zhe bodeſh okol zhębęlnaka kej sterdi reſtroſsov slaſti per Odjemavajnju.

2. Zhe bodeſh po Dnevi, slaſti per Sonzo zhębęlle ſutrov (§. 81).

3. Zhe ne bodeſh pomęrkov na tę ſlabe Pajni, slaſti pak na Jalouze (poglej od §. 56. noter do §. 62).

4. Zhe ne bodeſh skladi, inu spoklin per Trugah prov samasov, tok zhębęlle sterd obduhajo, inu roppat sazhnejo.

§. 89.
Snamine, de Roppajo.

1. Ropparze ne letijo rozhno ſkus shręlo noter v' Pajn, ampak lętajo pręd-okol Pajnov, inu per uſseh Voglah, kir je kej Lukenze, ſkuſhajo noter priti.

2. V' Lętanju dershijo ſvoje Noshize bol ſtegnene pruti ſemli.

3. So zherne od sterdi.

4. Kader ſe eniga mozhniga Pajnu lotjo, tok ſe ſazhnejo klati, te domazhe nję s' ſvojmi Krampelzi ſtiſkajo, s' ſvojim shelam pretijo inu tudi, zhe pręd ne odjidejo, umorijo.

5. Ropparze shę s' jutręj per zajto, pręd koker domazhe, sazhnejo letęti, inu svezher shę posnu, kadar tę domazhe shę jejnajo, ſhe uſelej letijo.

6. Njeh Trupla ſo pouni Medu, inu tok napęte, de ſo ſvetle vidit.

§. 90.
Pomuzh super Roppanje.

Koker hitru bodeſh Kopparze samęrkov, tok ſvoje Pajnove h' malu pertekni, slaſti pak te ſlabe, de ſe bodo

tę domazhe loshęj branile, Rigle per shręlah bol ukup ſtiſsni (§. 26.) al pa en koſs Leſsu noter utekni, al pa s' illouzo sadelaj, kadar ſe en Pajn savol mejhne Drushbe nemore branit, tok ga is zhębęllnaka prezh neſsi, inu v' en temen kraj sapri, pa moreſh zhębęllam Luſt puſtit, de ſe ne ſaduſhijo. al ga pa na en dvogi kraj ſęj en 1/4 Ure delezh neſsi, de ga Kopparze ne najdejo²⁹.

Zhe ſe Pain savol Jalovine (§. 7.) al pa shlęhtne Matize ne brani, tok je nar boll, de ga na eniga drusiga povęsneſh.

§. 91.
Na kaj sa eno Visho ſe Ropparze ſpaſsejo.

De bodeſh pa svędov, is kaj sa ene Truge Ropparze ven gredo na Ropp,

tok taiſti Pajn, v' katirmu roppajo, po Dnęvu shręlo na en mejhen zajt sapri, po lętęm pak, kir ſe bodo shę od snotręj per shręlam ukupęj ſpravilę sa ven letęti, tok nijm odpri, inu te ven leteozhe s' Pepęlam, al pa s' ſtouzheno Kręjdo potroſsi, tok bodeſh lohko ſposnov, v' katiro Trugo med tvojimi, al pa per tvojimo ſoſsędo tę potroſhene nasaj poletijo.

Nekter zhębęllar sabſtojn ſvoiga ſoſsęda doushi, de negove zhębęlle na Ropp hodjo, kir ſo pa lę vezh Dęll negove laſtne.

§. 92.
Shkoda od Roppa, tudi sa Ropparze.

Enimu zhębęllarju ſe ni tręba veſseliti, al pa velikiga Dobizka vupat, zhe negove zhębęlle na Ropp gredo, ſakaj?

1. Kir je en tak Ropparſki Pajn v' veliki Nevarnoſti, de bi ſam od drugih ne biu obroppan, satu kir ta Duh

tę isroppane sterdi tudi drugem zhębęllam na Nuſs pride, gredo sa Duham, inu ſe taiſtiga lotjo.

2. En Pajn, katir na Ropp ven gręde, ſe pruti drugem Ropparzam na bode veliku branov.

3. Bode veliko Zhębęll pomorjenih, satu, kir ſe tę domazhe branjo.

4. Nar ta vezhi shkoda od Roppanja je: kader ſe zhębęlle povernejo, inu ſe dva Pajnova eden tęga drusiga sazhneta roppat; take zhębęlle ſe nezh ne branjo, ampak tok dougu is ene Truge pa v' to drugo sterd noſsje, de je uſse konzhanu.

5. Sadnizh ſe en tretji, al pa vezh, taiſtih dvęh lotjo, inu nję do konza isroppajo.

§. 93.
Kader ni zajt sa Roje.

Na Jalovino (§. 7. v' samerko) ſe more poſsębno Spomlad ſkerbnu pomęrkat (§. 57.) v' zelimo dęſsętimo

Odſtauko od §. 56. noter do §. 63. ſem od Vrshahov, sazhętka, inu ſnaminov tę Jalovine obilno popiſsov.

Sdęj te pa ozhem podvuzhiti, koku ſe more leti ſhkodlivi Ręzhi pomagat (§. 56.) koku ſe morejo Matize per Rojah s' hranuvati, bodem bol ſpodęj skasov; koku ſe pa more v' takimo zhaſsu, kader ni zajt sa Roje, enimo Jalovzo pomagat, te bodem pa sdęj podvuzhiv.

§. 94.
Matize napravit.

Pervizh te ozhem podvuzhit: koku ſę imaſh ſam is Matizamę previdit.

1. Vsemi eno mejhno, komej eno Pęd dougo Trushizo, al pa ſhkatlo, al tudi eno gmęin Trugo, pa njo pomanſhęj, koker te vuzhi (§. 27.) potler usemi is enga zhębęlniga Pajnu en bęv nov naręti ſat, pa enga taziga, v' katirmo bodeſh męjzhkene, komęj videozhe zhervizhe, al zhębęllne Gnide vidov³⁰, katire bodo is enim ſvetlim

ſhonftam obdane (§. 11.) taiſtiga v' to męjhno Trushizo, al ſhkatlo od sgor portiſsni, koker najdeſh (§. 171.) Zhe pa na Robo taiſtiga ſatu nabode nezh zhervizhov, ampak lę per ſredi, tok moreſh per krajo tulkajn od taiſtiga ſatu odręsat, de bodeſh blisu zhervizhov perſhov, satu, kir zhębęlle lę na Robęh Turnzhe dęlajo, (§.13.) potler pa is eniga drusiga mozhniga, al pa is vezh Pajnov tulkajn zhębęll usemi, al pa dol is konzhenz noter v' taiſto męjhno Trushzo, kir je ſatik pertiſsnen, omedi, kolker męnjſh, de be samogle taiſti ſatik obſeſti, inu sgręti; uſse letu pak moreſh toku rozhno ſturiti, de ſe zhervizhi na bodo v' ſatiku ohladile.

2. Sraun tega moreſh tud zhębęllam en pouhen ſat Medu sa ſhpisho noter dati; po lętęm pa zhębęlle sapri, pa toku, de nym bodeſh Luſt puſtiv, de ſe na saduſhijo; letu ſe pa sna sgodit, zhe nym (poglej v' ti 5. Tab.) namęſt tę sadne konzhenze (6. Fig. 5.) en goſti ſhtrikan drotaſti Garterz (Fig. 6.) noter

poſtaviſh³¹ zhe pa letęga na ſturiſh, tok nje pa na en drugi prezęj dellni kręj preneſsi, de na bodo hmalo Domo neſhli, al nję pa ſęj v' en temen kręj sapri, de na bodo lętale, pa na Futer nikar na posabi, ſzer ſe bodo zhębęlle ſvoje ſaloge lotile.

3. Zhes 12.al 14. Dny bode Matiza slęshena, al morebit ſhe vezh Turnzhov narętih; tok tędęj.

4. Shę snaſh ta 10. al 11. Dan h' njem poględat, zhe najdeſh vezh Turnzhov, tok eniga is enim oiſtrun Noshizham ven sreshi, pa toku, de tę druge na bodeſh ranov, taiſtu snaſh enimu Jalovimo Pajnovo noter v' Trugo na en ſatovje Rob perſhpilit, al pa supet eno tako mejhno Trushizo, rauno na leto visho, koker ſe sdęj v' tęmu §. 94. vidov, perpravi, inu mo njo is eno Tręſkzo, pa dal viſseozh, noter perſhpili, tok bodeſh shę dvę nove Matize imov; ob zajtu teh Rojov ima vęzh Dęll uſsaki ſtarz, katiri je k' Rojo perpravlen vezh Turnzhov, taiſte snaſh svunęj eniga, uſse poręsat, inu na glih visho is taiſtim ſturiti.

§. 95.
Vezh ſort Pomuzhi.

Shtięr ſorte Pomuzhi ſo, ſkus katire ſe enimo Jalovimo Pajnu lohku pomaga:

1. Skus eno Matizo, zhe imaſh katiro perprauleno.

2. Al ſkus en Turnzh.

3. Al ſkus mlado ſalogo.

4. Al pa ſkus Naſtavik, al Povęsnenje na enga drusiga.

Koker ſo lętę 4. ſorte Pomozhi tukęj po Verſti poſtaulene, tok nję tud snaſh po Verſti nuzati, pa vender toku, koker zhaſs perneſse, inu tvoj Pajn potrebuje.

Zhe tvoj Jalouz je ſhe mozhen na Drushbi, inu na Mędu, inu zhe je ſhe zajt, de be ſe na lętęmo obojmo lohko pogmirov, tok dęj mu eno Matizo, zhe imaſh katiro perhraneno; zhe taiſte nimaſh, tok dej mu en Turnzh, de ſe ſam eno sleſhe, zhe tud taiſtiga nimaſh, tok dęj mu en ſatik is ſalogo, de ſę bode ſam Turnzh napravou (§.94.) zhe je pa shę taki zajt v Lęjtu, de zhębęlle namorejo vezh od svunęj ſterdi dobiti, tudi ne ſaloge napravit (§. 57.

N. 2.) tok je ſhe ta sadna Pomuzh leta: de Jalouza na eniga drusiga povęsneſh, katir je is Matizo pręviden, toku: de boſta obedva lę eno Wirtſhoft do enga gviſhniga zajta ukupęj imęla.

§. 96.
Per ſazhętku te Jalovine.

Od ſazhętka, kader en Pajn ſhe lę jalov rata, je lohku pomagat; takrat v' eno ſhkatelzo, al tok rekozho Matizno Hiſhzo eno Matizo sapri, inu toku saperto noter v' Pajn med zhębęlle poſtavi, de njo obſędejo, inu sakrijejo.

Eno tako Hiſhzo tę naprej poſtlavi ta 7. Fig. v' tę 5. Tab. inu ta 3. inu 4. Fig. v' tę 6. Tab. ta perva je leſsęna, inu ima douge is Drotam prepręſhene Lukenze, a.a.a. inu eno premizheozho Dilzo b. ta druga je is tenkiga Drota ſpledena, inu tudi is eno tako Dilzo b. ta 4. Fig. taiſto narobe pokashe, tu je, ta ſpodni Plat od sgor, zhes nektere Ure snaſh Matizno Hiſhzo offnat, de ven slęse.

Zhe Matize nimaſh, dęj mo en Turnzh, al pa en ſatik is ſalogo, koker najdeſh v' §. 94. zhe je pa Truga

pouna ſatovja, tok pa en tulkajn ven sreshi, de bodeſh mogov ſalogo noter poſtavit.

§. 97.
Kader ſhe pa Jalovina dougu terpi.

En Pajn, katiri je shę dougo jalov, inu je shę morebit fouſh ſalogo naſtavou (§. 61. inu 62.) en tak is dobrim obene Matize gor na usame, kelker be mo njeh dav, bę uſse pomorov; sakaj ſkus ſvojo fouſh ſalogo golſan, ſe na ſvojo perhodno Matizo sanaſha, tok ga moreſh tędęj koker eniga terdauratniga h' temo perſilit, inu ſzer s' jutręj sgodęj, al pa svęzhir pred Mrakam ga is zhębęllnaka usęmi, ga okol oberni, inu v' eno prasno Trugo prekadi; per okol obernenju ſę letu sa uſselęj samęrkęj: zhe ima ſatovje po dougim narejeno, tok ga moreſh zhes to prędno, al pa sadno konzhenzo oberniti, de ſe ſati na odtergajo, zhe pa ima Dęllo zhes, tok ga pa zhes to stranſko Dillo okol oberni.

Sa Prekajejnje ſę pa snaſh puſtit eno tako Ręzh, Robo is zherniga Pleha napravit,

koker tę pokashe v' tę 6. Tab. ta 8. Fig. per c. ſo urate, kir ſe goręzhe Zunje noter dęnęjo: per b. je od snotręj en luknaſt Pleh narejen, de namorejo iskre ſkusipriti, a. inu e. je en Męh, katiri ſkus d. med ſatovje Dim piha³².

Kader bodeſh zhębęlle shę prekadov, tok nję v' tę prasne Truge sapri, pa nym Duſhik puſti (§. 94.) zhes nektere ure njem pa eno (v' ſhkatelzi §. 96. saperto) Matizo noter poſtavi; v' tęmo zajtu pa v' nięh ſtarimo Pajnovo uſso njęh ſalogo per glavah poręshi³³,

inu tud njęh golufne Turnzhe ven isręshi, po lętęm nję pa supet v' njeh ta ſtari Pajn nasaj sapodi, inu njęm Matizo is ſhkatelze ven ſpuſti.

§. 98.
Povęsnenje.

Zhe pa imaſh ob zajtu ene Jalovine en drugi Pajn, katiri je ſzer ſlab, pa vender is eno Matizo previden, zhe savol majhne Dershine mu na savupaſh, de be ſę mogov pomagat, tok je nar bol, de Jalovza na taiſtiga od sgor povęsneſh, al pa podnega podſtaviſh, (§. 95.) na glih Visho tudi ſpomlad per hladnih Dnęvah, kir ſe ni savupat, de be ena mlada Matiza mogla obhojena biti (§. 55.) je veliko boll, zhe imaſh Jalovza, taiſtiga na enga drusiga povęsnit, zhe pa lętęga hmalo na ſturiſh, tok bode ta zajt jaloviz h' tvoji, inu ſvoji ſhkodi prasnuvov, inu Dan na Dan vezh Folka sgubiv (§. 7.) v' Męſsenzu Maja (vęlkę Travn.) ga pa supet snaſh od taiſtiga dol usęti, inu na tako Visho, koker najdeſh v' §. 95. h' Pomozhi priti, pa ob taiſtimo

zhaſsu bi ſe ſhe ſam is ſvoje laſtne ſaloge eno Matizo isvaliti samogov.

§. 99.
Zhe Matiza ni obhajena, al plemenita.

Sgorej (§. 55.) ſmo ſliſhali, de, kader ena Matiza pręd oſtari, koker je bla obhajena, ni vezh sa Pleme, inu per eni taki Matizi rauno toku, koker per Jalovini en Pajn more h' konzu priti, tok tędęj enimo takimo Pajno moreſh rauno na tako Visho, koker enmo Jalovzo h' Pomozhi priti.

Vsemi negovo narodovitno Matizo, katiro bodeſh nar loſhęj neſhov, zhe ga bodeſh v' eno prasno Trugo prekadiv; zhe njo pervizh na dobiſh, tok ga pa ſhe enkrat is taiſte prasne Truge v' eno drugo prekadi, toku dougu, de njo dobiſh (§. 97.) po tem mo pa pomagęj, koker najdeſh §. 95. zhe mo rajtaſh eno drugo Matizo dati, tok mo saperto dej (§. 96.) ſzer njo umori.

§. 100.
Dvoje ſorte Bolęsnę.

Męd vezh ſorte zhębęllne Bolęsnę ſta letę dvę poſsębniga Męrka potrębne, tu je: Grisha, inu pa Gniloba.

§. 101.
Grisha.

Zhębęllna Grisha je: kader taiſte eno rudęzho Blato obilno od ſebe ſpuſhajo, taiſto Bolęsen dobijo:

1. Kader ſe prevezh najędo, inu dougo od ſvojga Blata na ozhiſtjo.

2. Kader ſo dougo, inu prevezh toplo saperte, slaſti zhes simo.

3. Od simskiga Futranja.

4. Od Jalovine, satu kir takrat vezh jędo.

§. 102.
Arznye.

Nar ta boll Arznya super Grisho je: de nję na en lępi Dan ven ſpuſtiſh, de

ſe ozhędijo. Nekteri ſzer vezh ſorte Arznye super taiſto napręj piſhejo, al kir v' naſhih Deshellah malo kedej zhębęlle v' leto Bolęsęn pridejo, tok ni potręba taiſtih popiſsvati; ena prava ſterd ſama na ſebi je nar ta boll Arznya super taiſto, inu en dobro Okovarjęjnje po simi je nar ta bol Varvanje super taiſto³⁴. Nar ta huiſhi je, kader zhębęlle ſvoje ſatovje v' taiſti Bolęsni is ſvojem Blatam obersdajo, sakaj one v' taiſtimu savol ſmradu nozhjo vezh rade dęlati, tok je tedęj dobru, zhe taku obersdanu ſatovje popolnima ven sręsheſh (§. 77.)

§. 103.
Gniloba.

Gniloba je ena veliko huiſhi Bolęsęn, katira lohku zęu Pajn konzha;

taiſta je ena prava reſsnizhna Gniloba, inu ima ſvoj sazhętik, kader v' eni zęlzi en zhervizhik sazhne gniti, od taiſte Gnilobe pa tudi tę nar blisnęiſhi gnile ratajo, inu leto del napręj, tok dougo, de uſsa ſaloga v' Pajno ſegnije. Zhębęlle, zhe pręd na odjidejo, inu Pajnova na sapuſtijo, tok ſe taiſtiga gniliga Duha nausamejo, inu tudi sbolijo, is zhaſsam ſe uſse sgubijo, tok dougu, de obena v' Trugi na oſtane; katire pa h' drugem potęgnejo, tok Bolęsęn is ſabo perneſso, inu tudi taiſte is njo nataknejo, slaſti pak zhe en drugi Pajn letęga gnilobniga obroppa, tok tudi raun taiſto Bolęsęn dobi.

§. 104.
Snamine od Gnilobe.

Leto Bolęsęn bodeſh is letęga ſposnov:

1. Ta is kapzamę saperta ſaloga, katira ſzer ima ven povikſhane kapze (§. 19.) ſo takrat nasaj noter uderte.

2. Imajo na ſrędi vęzhi Thal eno mejhno Lukenzo, koker de be is eno Jeglo piknov.

3. Zhe bodeſh taiſto offnov, tok bodeſh eno erjavo, ſmerdlivo Materjo, al gnoj, katir ſe bode koker Lim ulękov, noter neſhov.

4. Zhe je Pajn shę dougo gniloben, tok bodeſh tako Materjo tudi męd shręlam neſhov.

5. De pa na bodeſh zhębęllniga Blata, katirga zhębęlle zhes simo pod ſhręlam puſtijo, kę sa gnilobo derſhov, tok shę snaſh is ſmradu Reslozhik dol usęti.

§. 105.
Sazhętik, al Urshohi od Gnilobe.

Leta toku ſhkodliva Bolęsęn pride:

1. Zhe bodeſh tako ſterd futrov, katira je is mlado ſalogo smeſhana, inu savol tega Kiſsla³⁵ inu gnila ratala.

2. Od ohlajene ſaloge, leto ſe sgodi: kader enimo Pajnovo , katir ima veliko

ſaloge, na enkrat prevezh zhębęll usameſh, de po tęm namore uſse saloge pokriti, inu ogręti; ſaloga tędęj pogine, al umerje, inu sazhne gniti, zhe je premalo zhębęll, te taiſte namorejo hmalo ven ugeniti, tok sazhne ſmerdęti, potler ſe zhębęlle taiſte vezh na lotjo.

§. 106.
Arznya.

Ta edina, inu nar boll Arznya super Gnilobo je leta:

Presheni zhębęlle is ſvojga gnilobniga Pajnu noter v' eno ſtaro Trugo, katira ni vezh sa nuzat, sapri nje, dej nym Duſhik, pa nezh jęſti, inu. nję 3 Dni noter lakęj, de to is ſabo perneſseno ſterd popolnima ſzirajo, inu ſe ozhiſtijo; ta zajt pa ta gnilobni Pajn ſprasni, pa vari, de kę zhębęlle sraun na pridejo, inu od taiſtiga kęj na ushijejo; vojſk, inu taiſto ſterd snaſh ſzer predati, pa sa zhębęllni Futer ſe naſmę dati.

Zhes 3 Dni tę saperte zhębęlle na eno Dillo, al pa na en Pert ven ſtręſsi, inu nję v' eno friſhno Trugo sapodi,

tęm ſlabem is enim Goſsinem, al pa kurjem Peręſsam noter pomagęj, potler njem ene prave friſhne ſterdi prezęj veliko noter dęj, de bodo supet Mozh dobile, inu na Paſho ven letęle.

Ta iſprasneni gnilobni Pajn, inu tudi tęga drusiga, v' katirmo ſe zhębęlle 3 Dni lakov, obedva ſeshgi, sakaj zhębęlle ſo Gnilobo is ſabo v taiſtiga perneſsle, inu naſme vezh sa zhębęllę nuzan biti.

Zhe bodeſh pa posnu Jęſsęn en taki Pajn męd tvojem narajmov, tok je boll, de uſse ſkupęj podereſh.

§. 107.
Varvanje pred Gnilobo.

Loshęj je zhębęlle pred tako Bolęsnjo varvati, koker taiſto, kir ſe shę enkrat ukorenini, prezh ſpravit:

1. Per odjemavanju poſsębno pomęrkęj, de na bodeſh ſaloge męd taiſto ſterd (§. 105.) smeſhov, katiro rajtaſh sa Futer ohranit, friſhna ſaloga ſzer na ſhkodje zhębęllam, one okol taiſte veſs ſhonſt oblishejo, kader pa shę kiſsla, al pa gnila rata, tok je kuga sa zhębęlle.

2. Nikol na savupęj eni kupleni ſterdi sa Futranje. (§. 82.)

3. Nezh na męſhęj męd futerno
ſterd, od katirga na bodeſh saſhihran, de ni ſhkodlivu.

§. 108.
Zhervi.

Shvad, katira zhębęllam nar vezh ſhkodje, ſo guiſhni Zhervi, katiri pridejo is Jayzhik nekterih velikih Matulov, taiſtę noter v' ſpokline, inu ſkladi eniga Pajnu ſvoje Jajza uloshę, zhervizhi ſkus taiſte ſpokline noter v' Pajn, inu v' ſatovje ulęsejo, taiſtiga sgrisejo, ſe ſaloge lotjo, taiſtem Fafle, inu Nogę odjędo (§. 86. N. 10.) preglodajo eno zęlzo sa to drugo, inu ſę naredijo Lukne, koker en kert pod ſemlo; sadnizh uſse leto is Paizhno preprędejo, tok de zhębęlle vezh blisu namorejo; kader pa shę popolnoma doraſsejo, tok

ſe pa v' en kat v' Pajno ſpravjo inu ſe saprędejo.

En ſlabi Pajn ſe letę ſhvadi na bode mogov branit, satu, kir ſe uſsaki dan nagmira, ampak bode perſilen, koker en Roj, ſvojo Trugo sapuſtit, inu enu drugu Prebivalſhe iſkati.

En mozhen, inu drushben Pajn ſe bode ſzer ubranov, pa bode veliko opravit imov, de ſe od taiſtih ozhędi.

§. 109.
Snamine tęh zhervov.

De je en Pajn zherviv, bodeſh is tęga dol usev:

1. Zhe bodeſh ſkus ſhręlo erjavi, al pa zherni Drob, koker ſęrne od Pulfra, saględov.

2. bodeſh neſhov zęlle koſse od na pov godnih zhębęllz, tu je, al Noge, al Fafle, sdej ta prędni, sdęj ta sadni Thal Trupla, tudi ſe bodo v' zhaſseh shive popolnoma godne mlade zhębęllze pred ſhręlam vallale, katire pa bodo al Nogę, al Fafle is Paizhno svęsane imęle.

3. Bodeſh mertve od zhębęll ven isulęzhene zherve pred ſhęlam neſhov.

4. Zhe bodeſh Pajn offnov, tok bodeſh vidov, de bodo per ſalogi nektere kapze odperte, katire bi savol tę odraſhene ſaloge mogle saperte biti.

5. Tud ſe bodo tę popolname godne zhębęlle is Glavo, inu is Nogam ven is zęlze iſkopati otle, pa na bodo mogle, satu, kir bodo od sadęj ſkus Pajzhno sadershane.

§. 110.
Pomuzh super zherve.

1. Presheni zhębęlle is Dimam v' njeh Pajno is eniga kota v' tęga drusiga, slaſti od ſaloge prezh, tok bodo tud zhervi hmalo is ſatovja sazhęli ven padat; potler pa is eno tenko Palzhizo po ſatovji terkęj, toku, de nję na bodeſh odlomov, tok bodo ſhe tę ſkriti zhervi na ſvetlobo perſhli, katire pa rozhno pomuzhkęj; po letęm pa Trugo supet na ta ſtari kręj poſtavi.

2. Zhe ſo slo zhervivi, tok leto nektere Dni eden sa drugim ſturi.

3. Zhe ſo pa zhervi shę en dober Thal ſatovja preluknali, tok bode boll, zhe bodeſh tę resjędene ſati is zhervi uręd ven poręsov.

§. 111.
Varvanje pred zhervi.

Kir je pa loshęj en Pajn pred zhervi varvati, koker pa taiſte, zhe ſo ga shę obſędle, bres ſhkode pregnati, tok:

1. Vſse Pajni ozhędi, od svunęj, inu od snotręj dobro poſtershi (§. 77.) ſkus ſkladi, inu ſpokline en tenki Noſh porini, de Jayzhke potereſh.

2. Zhe ima en ſlabi Pajn veliko prasniga ſatovja, katirga namore obſęſti, tok mo od eniga mozhniga zhębęll perdęj³⁶, al pa ſatovja, kar ga od vezh ima, ven ſręshi.

3. Slaſti te ſtare Truge, zhe ozheſh v' taiſte Roje ogrębat, moreſh dobro poſtergat.

4. Slaſti, zhe bodeſh na ſtaru ſatovje Roje ogrębov, moreſh taiſto dobro ozhędit, sakaj, tam ſe vęzh Dęll uſse ſorte ſhvadi Jayzhki najdejo.

5. Tudi tę na ſvętjem, de be v' take Truge zhębęlle devav, katire ſo shę na pov ſtrohnęle.

§. 112.
Shabe, no Krote.

Krote imajo leto Navado, de s' vezhir pred ſhręlo na Pajnov Jesik slęse, al pa ſkozhi, inu tam is ſvojim Praſkanjam tę prędne zhębęlle ven is Pajnu ſpravi, inu nję posoble; satoręj je dobro, zhe bode ta perva Verſta od Pajnov ſęj 1 ſholn nad ſemlo pousdignena. (§. 31. N. 4.)

§. 113.
Mroule.

Edine Mroule nabodo veliko ſturle, ampak kader is veliko Drushbo pridejo, one gredo sa medęnim Duham, inu ſe na lotjo tęh mozhneh, ampak lę tęh ſlabih Pajnov, inu is gvautjo, kir morejo, noter predero, is ſvojimi krampelzi ſe tok mozhno na zhębęllne Noshize primejo, de tudi mertve ſhe na taiſtih obviſsjo, inu bodo v' Luft neſsene.

Tę delnę Mrouliſhę na bodo velike ſhkode ſturle, ampak per blishem okol zhębęllnaka obeniga terpi, ven nję iſkopli, inu pobi, koker

moreſh³⁷ blisu pred Trugam is ſuhim Pepęlam potroſsi, dokler bode taiſti ſuh, na pojdejo blisu.

§. 114.
Miſhi.

Miſhi tudi rade zhes simo noter v' Pajni gredo, resgrisejo ſatovje, inu zbębęlle, tudi ſvoje Gnęsda noter naredijo; taku najędenu ſatovje zbębęlle nozhjo vezh obdęlat savol ſmradu, inu ga tudi nozhjo vezh iſzęlit, nar boll tędęj bode, zhe tako resjędeno ſatovje tok delezh ven isresheſh, koker delezh bodeſh ſlęd neſhov, de je najędenu; veſs taiſti Miſhji Drob na tenko ven ismedi.

Sazhudit ſe je zhes Namarnoſt nekterih zhębęllarjov, katiri ſhe nekterih ſheblov pred ſhręlo na sabijejo, de bi Miſhi noter na mogle, te ſlamnate zhębęllne Pletarje bodeſh teſhko okovarov, satu, kir nję Miſhi lohku prejędo.

§. 115.
Tize.

Tize, slaſti pak Laſtovze, inu Plavmaselzi tudi ſerſhęni, inu Oſse ſo navarni zhębęllni ſourashniki.

§. 116.
Shtevilu tęh Pajnov.

Letu ſzer dobru vęm, de zil, inu konz eniga zhębęllarja je: de be veliko ſterdi, inu Vojſka dobiv, de bi tędęj leto doſsęgov, tok miſsli, de je nar ta boll Mitel, zhe bode veliku Trug zhębęll imov, al letu ſe na puſti uſselęj ſturiti:

1. Satu, kir nekteri zhębęllar savol ſvoja drusiga hiſhniga Opravila nima sadoſt zajta, de bi mogov vezh Pajnovam ſtrezhit.

2. En drugi pak sa kupza na vę, katirmo bi zhębęlle, kar njęh ima od vezh, predav.

§. 117.
Napręj uſetje zhes ſhtevilo ſvojih Pajnov.

Hmalo ſpomlad ſę more en zhębęllar napręj usęti:

1. Al ozhe ſvoje Pajnove pogmirati?

2. Al samore, al pa ne, ſvoje Pajnove pogmirati? De bode po letęmo taiſtu, kar je potrębnu, samogov perpravit.

Jeſt rezhem: zhe ozhe ſhtevilo ſvojih Pajnov pogmirati, sakaj v' uſsakatermo Pajnovo zhębęlle pogmirati, kelker je mogozhe, more uſsakateri zhębęllar na uſse Vishe gledat; sdęj ozhem tedęj

a) eniga zhębęllarja podvuzhiti: koku samore ſvoje Pajnove pogmirati?

b) po letęm pak, kader bode shę to napręj usętu ſhtevilo teh Pajnov imov; koku on samore is taiſtih, de be lih vezh na rojile, al pa, de be njem lih vezh na puſtiv rojiti, vender en vęzhi Dobizhik lohku ſturi, koker pa, de be ſe rojile.

§. 118.
Sprute govor.

Nekteri pa lę naſpametni zhębęllar porezhe:

1. Is vezh Pajnov ſe ja lohku vezh odsame, koker pa is enga ſamiga?

2. Al ſęj more uſse enu biti, zhe is vezh Pajnov raun tulkajn dobim, koker is eniga ſamiga?

Odgovor:

Dobru premiſsli, de

1. zhębęlle, kader ſe h' Roju perpraulajo, inu ſe rojijo, tudi v' tęm novimu Pajnu novu ſatovje dęlajo, veliku zajta samudijo, v' katirmu bę ble lohku veliku Medu, inu Vojſka nabrale³⁸.

2. Dobro vęſh: de je vęzh Dęll malo odjemavat, kader je veliko Rojov, zhe ni prov dobru Lęjtu sa zhębęlle, katiru ſe pa malu kędęj permiri.

3. Per goſtih Rojah ſę vezhkrat v' Navarnoſti tok dobro ob Roje, koker ob ſtarze priti.

§. 119.
Pogmiranje tęh Rojov.

Vſsakateri lohku vę, de, katir ſvoje Pajnove ozhe nagmirati, drusiga nezh na sheli, koker lę veliku Rojov, al samęrkaj! dva Vrſhaha ſta, savol katirih ti shiher veliku Rojov sheliſh.

1. Zhe imaſh Perloshnoſt, inu zajt vezh Pajnovam ſtręzhit.

2. Zhe sa kupza vęſh, katirmo be ti od tvojih zhębęll kej prezh predav (§. 116.) obojni Vrſhah je sadoſt velik, zhe pa letęh dvęh Vrſhahov obeniga nimaſh, tok tebi sa Reſsnizo ſvętjem, inu tę bodem uſselęj ſvętvov, de nikol na sheli Rojov, zhe ozheſh od tvojih zhębęll Dobizhek imeti (§. 118.) ampak veliko vezh nję nasaj dershi od Rojov (§. 159.), koku pak zhębęlle lohko od Rojov nasaj dershiſh, bodeſh neſhov ſpodej §. 160.

§. 120.
Dvoje ſorte Rojov.

Dvoje ſorte je Rojov, ſkus katire ti lohko ſhtevilo tvojih Pajnov pogmiraſh;

1. Al ſe bodo zhębęlle po Nagnenju ſvoje Nature ſame resdelile, inu rojile (§. 39.) katiro ſe imenuje en naturni Roj.

2. Al pa nję snaſh h' tęmo perſilit, to je, is kunſhtjo ſam resdeliti, katiru ſe imenuje en kunſhtni Roj, al Naręjenz.

Zhe tę naturni Roji ob pravimu zajtu pridejo, tok ſo bres uſsiga zvibla gorſhi, koker tę narejeni; zhe pa ob pravimo zajtu na pridejo, tok nję pa snaſh narediti; od obęh ſort te bodem sdęj po Verſti podvuzhiv.

§. 121.
Pergodilſhe per Rojah.

Tu pervu, kar v' polętnimu zajtu per zhębęllah napręj pride, ſo tę naturni, al Roji ſami na ſebi; zhe je tędęj en zhębęllar ſklenov: de ozhe ſvoje

Pajni nagmirat, al sa Predajo, al pa sa Pleme s' hraniti (§. 119.) tok nęj puſti naturi ſvoj Pot (§. 39)

Per Rojah ſe pa snajo ſhtjęr Rezhi permirit:

1. Al ſe bode po Navadi na en kręj uſedov.

2. Al sna ſe na ſtarza nasaj poverniti.

3. Al pa zlo ujiti, (odjiti).

4. Al pa is drugim Roję, zhe njeh vezh na enkrat ven pojde, ismeſhati.

§. 122.
Pomęrk na Letenje, inu Glaſs tęh zhębęll per Rojo.

Koker hitru bode Roj ven is Pajnu, tok ględęj na negovu Letenje, inu poſluſhęj na negovi Glaſs.

1. Zhe zhębęlle v' en kraſs smeram blishęj ukupęj lętajo,

2. zhe imajo eno glaſno ſhtimo, tok imajo Matizo per ſebi, ſe bodo hmalo uſędle,

3. zhe je pa njeh Letanje reſtręſseno, inu njeh ſhtima je tiha, tok nimajo Matizo med ſabo, ampak je, al noter v' ſtarzu oſtala, al je pa na ſemlo

padla, de njo zhębęlle namorejo najti, bres Matize ſe pa Roj nabode uſędov, ampak na ſtarza nasaj potęgnov; zhe tędęj ozheſh, de bodeſh imov kej ogrębat, tok iſhi Matizo pred Pajnam, inu potler pa del okol po Tlęh, inu med Travo, eno malo zhębęllz bode uſselęj srauno nję, bode tędęj dobro, zhe bode uſselęj okol zhębęllnaka pokoſheno (§. 31. N. 9.)

§. 123.
Kaj imaſh is to najdeno Matizo pozhęti.

1. To najdeno Matizo neſsi na taiſti kręj, kir bodeſh nar vezh zhębęll vidov ukupęj ſędęti, inu njo puſti, de męd taiſte umęſs islęse, taiſte bodo shę is ſvojim ſhumęinjam tę druge ſkupęj poklizale, zhe njeh pa bode zlo malo, al pa nezh ukupęj, tok Matize nikar is Rok na ſpuſti, de ſe kę supet na sgubi, ampak

2. taiſto is nektermi zhębęllamę v' eno ſhkatelzo, al Matizno Hiſhzo (koker te vuzhi §. 96.) sapri, na eno ſhtango pervęshi, inu na taiſti kręj neſsi, kir na vezh zhębęll okol lęta;

koker njo bodo samęrkale, bodeſh hmalo eno glaſsnęjſhi shtimo ſliſhov, inu vidov, de bodo od uſseh krajov prute nję ſe ukupęj ſpraulale; po letęm pa snaſh tudi Matizo is Hiſhzo vręd v' taiſto Trugo poſtavit, katira je sa nję perpraulena, tok pojdejo ſame noter, inu takrat njęm pa Matizo venkej ſpuſti.

§. 124.
Kader per najdeni Matizi Roj sazhne nasaj na ſtarza jeti.

Zhe ſe bodeſh pa lę eno malo predougu modiv, tok zhębęlle na bodo vezh na Matizo ahtale, de ſę njo bodeſh lih prute nym dershov, ampak bodo sazhęle nasaj na ſtarza jęti. Koker hitru bodeſh letu pomęrkov, tok hitru ſtarza ven potęgni, inu na eno drugu Męſtu poſtavi, Matizo pak (v' Hiſhzi saperto §. 96.) v' eno Trugo deni, inu taiſto namęſt ſtarza noter v' zhębęllnak poſtavi, na tako visho, kir bode Roj otov na ſtarza ſe poverniti, bode pa rauno h' ſvoji laſtni Matizi perſhov. Takrat pa, kadar bodo rojne zhębęlle v' veliki Drushbi sazhęle

nasaj letęti, moreſh te blishne ſtranſke Pajnove is eno Ruto, al Pertam sakrit, de na bodo kę raiſhi v' te ſtranſke Pajnove, koker pa v' ſvojga prasniga ſhle, takrat bi ſe nektere klale.

Kadar bode shę Roj v' Trugi, tok tę ſtranſke Pajni supet odgerni, ſtarza na to ſtaro Męſto, Roj pa na en drugi krej poſtavi.

§. 125.
Zhe pa ſhe Matiza ni najdena.

Kaj je pa ſturiti, zhe ta sgublena Matiza ſhe ni najdena? takrat tudi rauno toku ſturi, koker ſe doſsehmal ſliſhov, kar to, de nameſt te sgublene Matize mo eno drugo noter poſtaviſh, zhe imaſh katiro perprauleno, pa tako Matizo, kakerſhno taiſte ſorte Roj pogirje, (poglęj §. 54.) en prędni Peuz (§. 41.) inu tudi uſsi Drujzi (§. 43.) pogirjejo eno Diviſhko Matizo (§. 8.) en pervi Roj pa eno plemenito, al obhojeno (§. 8. 53. 54.) zhębęlle njo bodo, de ſę je lih ptuja, vender gor usęle; zhe pa nimaſh take ſorte Matize, eno drugo pa imaſh, tok njo snaſh

tudi dat, pa toku, de njo bodeſh v' eno Matizno Hiſhzo saprov (poglęj §. 96.) inu ene 3. al 4. Dni saperto puſtiv, prędęn njo męd nję ſpuſhtiſh, ſzer be njo umorile³⁹. Roj pa moreſh po lętęm prezęj delezh prozh preneſti, al pa v' en temen kręj sapręti, inu pa futrat, ſzer aku be Doma taiſte zhębęlle hmalo lętale, be na ſtarza, al pa na druge Pajni potegnile.

Zhe pa nimaſh obene Matize perpraulene, tok mo pa ven is ſtarza en Turnzh sręshi, katirih bode ob zajtu eniga Roja vezh imov, inu mo ga noter poſtavi (§. 38) de ſę bode Matizo ſam islęgov.

§. 126.
Zhe je Roj nasaj potęgnov.

Zhe je pa Roj na ſtarza nasaj potęgnov, tok zhakęj nektere Dni, morebit, de bode ſhe enkrat rojov, inu bode, zhe ta ſtara Matiza ni v' ſtarzo oſtala, ampak sa ręſs bla sgublena, eniga prędniga Pęvza dav (§. 41.) zhe pa

na bode rojov, tok mo pa snaſh Roj odsęti, zhe ozheſh.

Zhe bode pa en Drujz na ſtarza nasaj ſhov, tok nezh na bodi shaloſten, slaſti zhe bode męjhen, al posn prute Jęſsęn; ſtarz bode ſkus leto mozhnęj oſtov , pa tudi bodeſh malo kędęj ſliſhov, de je en Drujz męd Rojam ob Matizo perſhov, satu, kir ima vezh, inu mlade Matize.

§. 127.
Kaj je ſturiti? de bę Roj na ſtarza nasaj na potęgnou.

Zhe ozheſh, slaſti prędne Roje okovarit, de na bodo na ſtarza nasaj potęgnili; tok

1. kader bode Roj ven ulękov, na shręlo glęj, inu na Matizo pomęrkęj, zhe ſe kę na bode mogla hmalo v' Luft usdignit, tok njo rozhno primi, ſzer bę snala ke del prezh na Tla paſti, inu ſe sgubiti.

Per tęh prędnih Rojah gręde Matiza vęzh Dęll v' srędi Roja is to nar vęzhi Drushbo ven, per tęh prędnih Pęvzah pa (§.41.) inu per Drujzah, satu kir imajo vezh Matiz, gręde zhaſsę ena

s' tęm pervim zhębęllami, ena s' tęm sadnimi, inu ena per srędi ven.

§. 128.
De Roj ne vjide.

Kader en Roj ozhe vjiti, tok da letę ſnamine:

1. En tihi Glaſs od zhębęll,

2. od eniga Drevęſsa h' tęmo drugimo letijo pa smęram del.

Nekteri, de bi nję nasaj dershali, tok na koſse terkajo, svishgajo, s' męjhnimi svonzi svonijo, etc. pa uſse letu nezh ne vella, ſkus taki Hrupp bodo lę del zhębęlle prozh odgnali; nar boll bode:

a) Zhe bodeſh ſkus eno ſhprizanzo toku vodo na nję ſhprizov, de bode voda od sgor dol nanję padala, koker Deſh, ne pa od ſpod gor, letu bi nję lę del na viſsoku gnalu.

b) Zhe bodeſh, kader bode Roj shę sazhęl ven jeti, ſhręlo na pov sateknov, de ne bodo mogle uſse na enkrat ven sahruſhat, ampak edn sa drugem ven letęti, tok ſe bodo tę perve shę eno malo utrudle, prędęn tę sadne ven pridejo, tok bodo raj ſędle.

§. 129.
De ſe s' drugim ne smęjſha.

Kader vezh Rojov na enkrat ven grędejo, tok:

1. Se ſnajo med ſabo smęſhat.

2. Snaſh taiſto vbranit

3. tę smęſhane ukup ogrenit, al pa

4. taiſte resdeliti.

Koku imaſh vbraniti, de ſe ne bodo smęſhale, te ozhem sdęi podvuzhiti, koku pa te smęſhane ukup ogreniti, al pa resdeliti, bodeſh v' perhodnimu Odſtauko neſhov.

Zhe je en Roj shę ven potegnov, inu je v' Lufto, hmalo sa taiſtem pa en drugi is ene druge Truge sazhne ven jeti, tok

a) taiſto Trugo rozhno satekni, inu njo na en ſtrelaj delezh prezh odneſsi, tam njo pa hitro supet odpri, de ſe tę hizne zhębęlle ne saduſhijo, ampak Roj fręj ven potęgne.

Koker hitro bode Roj vene, tok ſtarza rozhno na njegovo ſtaro Męſto nasaj neſsi, en taki na en ſtrelaj delezh preneſsen Roj ſe ne bode s' drugim smęſhov, tudi ne bode uſhov, satu, kir ſo zhębęlle ſkus Preneſsenje shę

vtrudene ratale, kar letu dobru pomęrkęj, de ne bodeſh Truge preposnu prezh neſsov, kir bi shę en pov Roja vene v’ Luftu blo, al pa presgodęj, kir bi ſhe ne sazhęv ven jeti, de ga kę ne smotiſh, de potler Roj zelo ven ne ſhov.

b) Zhe pa nozheſh, al pa nemoreſh ene take Truge prezh preneſti, per katiri samęrkaſh, de bode Roj sdęj hmalo ven ſhou (glęj §. 50.) tok pa pred ſhręlam is merslo vodo pomazhęj, tok ga bodeſh tok dougu gor dershov, de bode ta pervi ogręnen⁴⁰.

§. 130.
Vezh ſort tęh Rojov.

Zhe ſe bodo 2. al 3. al pa vezh Rojov smęſhali, inu ukup ſędli, tok hmalo pomęrkęj, kaj sa ene ſorte Roji ſo.

Pervi Roj ſe nikol ne bode s’ prędnim Pęvzam (§. 41.) al pa s’ Drujzam (§. 43.) otov sglihati, sato, kir ta prędni Roj ima eno Plemenitenzo (§. 51. 52.) prędni Pęvz, inu Drujzi pa eno Divizhenzo, (glęj §. 8.) one ſe bodo v’ nektere męjhne kupze ukup ſpraule, ſe bodo klalle, inu morile, toku, de od 2. Rojov bode komęj en priden oſtov; zhaſsę potęgnejo nasaj na ſtarza, zhaſsę pa tudi v’ jidejo; 2. Drujza pak, al pa en prędni Pęvz, inu en Druiz ſe pa ne bota nezh shaliga ſtrilla, savol tęga, kir imata enake Matize.

§. 197.
Ukup Dęvanje tęh enakih Rojov.

Take Roje ukupęj dijati, katiri imajo enake Matize (§. 130.) je zelu lohku, lę ukupęj nję ogreni, pa pet ogrębanju glęj, de bodeſh Matize vjęv, inu uſsakatero poſsębęj v’ eno ſhkatelzo sapri (§. 96.) de ne bodo ena to drugo umorile (§. 6.), zhe nję męd Ogrębanjam

ne bodeſh dobiv, tok nję snaſh potler poiſkati, koku pak? (glęj §. 132.) po letęm pa eno tako v’ ſhkatelzi saperto Matizo noter v’ Pajn h’ Rojo poſtavi, zhes en męjhen zajt njo bodo rade gor usęle, inu pokojne ratale; 2. al 3. Drujze na tako visho ukupęj dijati, je zelo nuzno, sato kir je en ſami tak Roj boll, koker pa 3. drugi uſsak poſsębni.

§. 132.
Ukup Dęvanje takih Rojov, katiri nimajo enakih Matiz.

Zhe pa ozheſh take Roje ukup diati, katiri nimajo enake Matize (§. 130.) tok te bode vezh Muje koſhtalu:

1. Vſse ſkup smęſhane Roje hitro ogreni v’ eno veliko Trugo (Pajn) per Ogrębanju glęj, de Matize poloviſh, to je nar ble potrębnu.

Koker ſe bodo sazhęle uſsędat, tok ſe bodo v’ męjhne kupze (koker ena Jabuka) ukup ſpravle, inu ſe bodo klalle.

2. Vſsakateri taki kupez s’ merslo vodo vezhkrat poſhkropi, inu ga reſkopli, bliso sręde bodeſh Matizo narajmov,

taiſto usemi, inu njo v' ſhkatelzo sapri (§. 96.) zhębęlle pa noter v’ Trugo pomedi, raun toku s’ tęm drugim kupzam pozhni, inu lę s’ vodo pogoſtu ſhkropi, zhe na tako visho per Ogrębanju ne bodeſh uſsęh Matiz polovjv, tok bodo zhębęlle ſhe hruſhale, inu ſe klalle; tok

3. moreſh tędęj uſse taiſte zhębęlle na eno Erjuho ven ſtręſsit, s’ vodo dobru poſhkropit, to prasno Trugo odperto nym napręj poſtavit, inu kader bodo nasaj lęsle, pomęrkat, de bodeſh Matize saględov, ven usdignov, inu uſsakatero v’ poſsębno ſhkatelzo saprov, zhe nję pa nozheſh ven ſlręſsit, tok pa

4. per Trugi to ſpodno Dillo odtergęj, tok bodeſh vidov, de ſe bodo Matize ena drugo lovile, takrat nję snaſh po Lęgnatę perjęti.

Kader shę bodeſh uſse Matize poloviv, tok ſe zhębęlle ne bodo vezh klalle, pa vender hruſhale,

5. takrat pa taiſte ulovlene Matize, uſsakatero poſsębęj saperto, noter v’ Pajn, uſsakatero v’ en drugi kol poſtavi, Pajn pa saprę, inu v’ en temen kręj 24. Ur deni, inu ga futrej; de ſe

pa ne bode saduſhiv, tok mo namęſt tę sadne konzhenze en goſti garterz (§. 94.) zhęs deni⁴¹.

6. Drugi Dan tędęj poględęj: per katiri Matizi je nar vezh zhębęll, na taiſteh bodeſh tud nektere Pikze noviga Vojſka neſhov, tok taiſto nym noter, pa ſhe na en Dan saperto puſti, tę druge pa ven poberi, ta perhodni Dan nym Matizo ven is ſhkatelze ſpuſti, inu zhes nektere Ure pa Trugo v’ zhębęllnak na ſvoj kręj poſtavi.

§. 133.
Resdelenje tęh Rojov.

Zhe ozheſh tę smęſhane Roje supet resdeliti, tok supet pomęrkęj: al ſo imęli enake Matize, al pa ne (§. 130.) po letem:

1. Vſse Matize polovi (§.132.) tę ogręnene zhębęlle pa na tulko Thalov resdęli, kolker je blo Rojov, potler pa (samęrkęj) zhe ſo bli uſsi Roji od enake Matize (§. 130.) uſsakatermo eno Matizo noter poſtavi, tok je Resdelenje fęrtig.

2. Zhe pa Matize niſso blę enake, tok tę ulovlene Matize uſsak poſsębne ſhkatelze sapri, taiſte uſsakatero v’ eno poſsębno Trugo deni, inu nję na tla eno per drugę v’ ſhtriz poſtavi, tę sadne konzhenze odpri, inu od tęh v’ eno ſamo Trugo odgręnenih zhębęll uſsakateri Matizi ene 2. shlize zhębęll noter dęj, potler pa to pouno ogręneno Trugo blisu pruti Matizam oberni, konzhenzo odpri, tok ſe bodo zhębęlle ſame resdelile, inu uſsaktere h’ ſvoji Matizi slęsle, zhe bodo prevezh sazhęle hruſhat, tok nję pa vezhkrat s’ vodo poſhkropi.

§. 134.
Na kaj sa eno visho ſe en Roj vſęde?

Vezhkrat ſmo doſsehmalu ſliſhali od Ogrębanja, sdęj pa ozhmo vidit, koku ſe taiſto nar loshęj sgodi, ſzer ſe more lę zhębęllar po Rojo vishat, koker

ſe taiſti vſęde, Roj pak po taiſtimo krajo, na katirmo zhębęllnak ſtoji, to je, zhe ſo morebit velki, inu votli Dreveſsa, goſha, al Ploti bliso; nekteri zhębęllarji nalaſh okol zhębęllnaka niſke Drevęſsa, slaſti pak smręke, inu Hoje saſadijo, satu, kir ſe zhębęlle rade na taiſte vſędęjo, inu ſe loshęj ogręnejo.

Jeſt te ozhem na troje ſorte en Roj ogręniti navuzhit, is katire ſe bodeſh tudi per drugeh Pergodilſhah snov vishati, inu ſzer:

1. Is eniga Drevęſsa,

2. is ene Lukne,

3. od Tla, al ſemle.

§. 135.
Sploh Pomerkvanje.

Per Ogrębanju tęh zhębęll moreſh ſploh samęrkat:

1. De ne bodo nekol uſse na enkrat noter v’ Pajn ſe ſpraule, uſselęj bodo ſhe nektere okol letale; de bodeſh tędęj tudi taiſte dobiv, tok moreſh Pajn en zajt na taiſtimo Męſto puſtiti,

2. moreſh ta nov ogręnen Pajn pred ſonzam varvati, v’ ſęnzo poſtavit, al

pa nalaſh mo ſęnzo narediti, ſzer ga bode ſonze supet ven sagnalu.

§. 136.
Ogrębanje od eniga niſkiga Drevęſsa.

Nar loshęj Ogrębanje je, kader ſe en Roj na eno tenko Vęjo eniga niſkiga Drevęſsa (v’ ſhtauti eniga grojsda) vſęde, takrat:

1. Vęjo prov rahlo odręshi, inu njo noter v’ Pajn deni, zhes en zajt pa Vęjo supet ven usemi,

2. zhe pa Vęje nemoreſh odręsat, tok Trugo od ſpod podtekni, de bodo zhębęlle prezęj globoko noter v’ Trugo viſsle, takrat pa na Vęjo terkni, tok bodo zhębęlle uſse na enkrat noter v’ Trugo padle,

3. zhe je pa Vęja toku mozhna, de ſe ne puſti smęsit, tok pa s’ enim Peręſsam, al pa ſhibzo zhębęlle dol noter v’ Trugo oſsmukęj,

4. zhe pa reſtręſsene po Drevęſso v’ kupzah ſedijo, tok Pajn blisu njeh pervęshi, inu eniga, al drusiga taiſtih kupzov (slaſti tęga vęzhiga) noter oſsmukni, tok bodo tę druge rade sa nym

potegnile, slaſti, zhe je Matiza shę noter.

§. 137.
Od eniga viſsokiga Drevęſsa.

Zhe ſe je pa Roj tok viſsoku na eno Drevo vſędov, de moreſh s’ Lojtro do njega, al pa zlo na Drevo lęsit, tok bode dobru, zhe bodeſh eniga Tovarſha imov, slaſti, zhe ſe je na konz eniga tenkiga Drevęſsa vſędov, Tovarſh nęj Trugo (na eno ſhtango pervęsano) na viſsoko pod Roj dershi, ti pa is Lojtre, al pa is Drevęſsa na Vęjo s’ Roko, al pa s’ eno ſhtango terkni, de v’ Trugo padejo; zhe tęga nemoreſh, tok pa nektere ſhibze, al drugo Omello na eno Palzo pervęshi, inu nję dol oſsmukęj, zhaſsę tudi Roj męd Vęjami pruti Dęblo ſedi, takrat pa ſpodęj Pajn na en ſhtrik pervęshi, inu ga sa ſabo gor na Vęjo slęzi.

§. 110.
Is Navarnoſtjo ſvojga ſhivlenja.

Zhe ſe je pa Roj toku vſędov, de ne moreſh bres Navarnoſti ſvojga ſhiulenja do nega priti, tok ględęj, de ga

bodeſh al s’ Tręſsenjam, al pa s’ Terkanjam tamkęj prezh, inu na en drugi kręj ſpraviv.

De ſe pa zhębęlle supet ke nepovernejo, al pa zlo ne odjidejo, tok pa zhębęlle, inu taiſti kręj dobru s’ Vodo poſhkropi, sakaj Mokrote ſe bojijo. Zhe na taiſti Vęji ni veliko leshęzhe, tok usemi eno rohno ſhago, inu njo na shagęj, de ſe dol perpogne, inu eno malo gorſhi Legotnoſt h’ Ogrębanju perpuſti.

Per enim takim Ogrębanju ſę bode en uſsak zhębęllar ſam vędov pomagat.

§. 139.
Is Luken.

Zhe ſe pa Roj v’ en votlu Dęblu, Luknjo, al tak Germovje vſsęde, kir na nobeno visho srauno nemoreſh, tok je ta sadni mitel: de ga s’ Dimam ven na en drugi kręj ispodiſh, kir ga bodeſh loshęj ogrenov.

§. 140.
Od Tla, al Semle.

Zhaſsę savol shlęhtniga Vremęna, al pa, kir Matiza prov letęti nemore,

ſe Roj na Tla, al v’ Travo vſsęde, taiſtiga je zlo lohku ogreniti, kar Trugo mo s’ odperto konzhenzo pred nega poſtavi, tok pojde ſam rad noter, pa nym ſhe ti s’ enim Peręſsam noter pomagęj.

§. 141.
Shakel sa Roje.

Zhe nozheſh tulkajn Muje, al pa Nevarnoſti per Ogrębanju imęti, tudi, de ſe kę Matiza ne sgubi, de Roj nasaj ne potęgne, ne vjide, is tvojim, al tvojga ſoſsęda Rojami ſe ne smęſha, tok snaſh ſi puſtiti en ſhakel narediti, katir je is tenke Pręje, koker en sito ukup ſtkan, toku, de obena zhębęlla nemore ſkus slęſti; taiſti je (poglęj to 3. Tab. to 10. Fig.) enimo ſako, al Rauſhelno slo glih, je 7 ſholn doug, inu na konzo 20 zoll ſhrok pruti verho smęram voſhęj, tok, de per verho komęj 14 zoll ſhrokoſti odmiri; od snotręj pridejo 4. tenki Obrozhki a. a. a. a. katiri ſo eden od drusiga glih delezh pervęsani, od sgor per c. ſhe en pov vatla ſroviga Platna zhes ta prędni obrozh zhęs viſsi, katiro ſe s’ eno ſhnorzo gor na Pajn, katir sazhne rojit,

pervęshe, 4. Palzhize b. b. b. b. bodo okol ſhakla na Obrozhke a. a. a. a. pervęsane, de ſhakel na Douguſt reſtęgnen derſhijo.

§. 142.
Koku ſe leta shakel nuza?

Koker hiter sazhne Roj ven jeti, tok rozhno ta prędni konz shakla c. na Pajn pervęshi, tok, de obena zhębęlla ne bode mogla męmo ven sletęti, od sadęj pak ſhakel perusdigni, toku, de bode pruti Pajnu glih ſtav, toku dougu, de bode veſs Roj noter.

Leta toku ujęti Roj nektere ſtopine od zhębęllnaka dol poloshi, vsemi taiſto Trugo, katira je sa Roj perpraulena, konzhenzo odpri, shakel od ſpręd offnęj, inu ga na Trugo pervęshi, inu zhębęlle noter ſtręſsi, zhe ſo ſhe nektere zhębęlle v’ shaklo, tok ga lę toku pruti Trugi poſtavi, de bode ſonze na nega ſialo, tok bodo ſame v’ Trugo slęsle.

Zhe pa zhębęlle ne bode otle noter v’ Trugi obſtati, tok je snamine, de je Matiza noter v’ ſtarzo obſtala, tok bi nym mogov eno Matizo perpravit, (§. 95.)

Letu ſhe samęrkęj, de ne bodeſh shakla prehitro, al pa preposnu na Rojęnza pervęsov; ne prehitro, de ga od Roja ne smotiſh, ne preposnu, de kę en pov zhębęll ne bode ſhe v’ Lufto.

§. 143.

Kader je en Roj shę ogręnen, inu na ſvojo Męſto poſtaulen, tok

1. Mo moreſh en sazhętik h’ negovi novi Wirtſhofti dati, (glęj §. 170. 171. inu §. 145)

2. Tok dobro per ſtarzo, koker per prędnimu Pęvzo, inu per Drujzah (§. 39. 40. 41. 43.) na Plemenjenje tę Matize pomęrkat, de, zhe takrat ob Matizo pride, bodeſh

3. mogov nega Jalovini pomagat⁴²

4. jeſt tudi imam Navado, de hmalo po Rojo ſtarza ven potęgnem, inu uſso Trodovſko ſalogo per glavah poreshem (glęj §. 97. v’ ſamerko) de na tako visho ſterd perſhparam, katiro bi ſzer Trodi pojędli.

§. 144.
Poſtaulenje tęh Rojov.

Ta ogręneni Roj nikar do vęzher tam ne puſhęj, kir ſe ogrebov; koker nekteri dęlajo, sakaj nekteri hmalo sazhnejo ven lętet, inu ſi kręj samęrkajo, drugi Dan tędęj ſvojo Trugo tamkęj iſhejo, inu ſe motjo; tok tędęj ta ogreben Roj hmalo v’ zhębęllnak poſtavi; taiſte Roje, katiri imajo Diviſhko Matizo (§. 40. 41. 43.) neſmęſh preblisu ukupęj poſtavit, de ne bode Matiza, kadar bode h’ Plemęnu ven letęla, ſvojga Pajnu s’ greſhila (§. 34. N. 6.) letu je tudi saſtopit od ſtarza, katiri je Roj dav (§. 39.)

§. 145.
Sazhętik zhębęllne Wirtſhofti.

De pa bodo zhębęlle v’ tęmo novimo Pajno raiſhi obſtalle, inu vęzhi

Veſselje h’ Dęlle dobile, tok nym en koſs lępiga ſata od ſpręd gor na sgorno Dillo pertiſsni, al zhęſs, al po dougem, to drugu Dellu bodo potler po taiſtimo ſatu vishale, meni taiſtu Dellu, katiru je po dougem, boll dopade,

1. kir v’ taiſtimo imajo roune Gaſse pruti ſhręlo, tędęj blishęj

2. is taziga Dęlla ſe loſhęj prekadijo

3. letu Dęllu, satu, kir ima męjn odſtaukov, gręde hitru naprej.

Sat ſe tudi sa to od ſprędęj pertiſsne, de ſe od ſprędęj vſędejo, inu tam Dęllu sazhno, sakaj tam ſe loshęj ſuper ſvoje ſovraſhnike branjo (glęj §. 27. v’ samerko).

4. Zhe bode svunęj ſhvoh Paſha, al pa shleht Vreme⁴³, tok moreſh Roj futrat.

5. Per Ogrębanju nikar Truge s’ Mędam ne mashi, ſkus letu bi lę Ropparze pervabou.

§. 146.
Pomęrkanje na Plemenenje tę Matize.

Kir tędęj ena Divizhenza more h’ Plemęno ven letęti (§. 51) tok ſe lohko takrat sgubi (§. 34. N. 6), en nagli Deſh njo sna pobiti, Tize, ſerſhęni, oſse njo snajo pojęſti, ſe sna v’ en drugi Pajn sgreſhiti, inu umorjena biti (§. 144.), nar ta vęzhi Nevarnoſt, de bi en Pajn jalov ne ratov, je takrat (§. 57.), tok tędęj ſkerbnu vezhkrat pomęrkęj, zhe taki Pajnovi niſso ob Matizo perſhli (§. 59.) de nym sa zajta h’ Pomozhi prideſh (§. 96.)

§. 147.
Pobiranje tęh Matiz.

Drujzi imajo vęzh Dęll vezh Matiz (§. 43) ta iſtih nalovi, kolker moreſh (§. 131. 132. 133.) al bode pa Roj katiro imov, bodeſh lohko is negoviga Pokoja, al pa is ſhumenja, inu Tękanja dol vsęv (§. 59.), zhe obene nima, tok mo eno saperto s’ ſhkatelzo vręd noter poſtavi.

Per tęmo isrojenimo ſtarzo bodeſh tudi zhaſsę, hmalo, koker bode Roj ven odſhov, vezh mladih Matiz naſhov, katire niſso s’ Rojam ven ſhle, inu bodo od tęh domazhih zhębęll pregajnane, po ſatovju ſem ter ke lasle, taiſte moreſh pa lę vurno ulovit, pręden ſe supet med ſatovje ne ſkrijejo.

§. 148.
Matize s’ hranit bres Plemęna.

Letę vlovlene Matize v’ eno ſhkatelzo sapri (§. 96.), inu nję noter v’ ſtarza, al pa v’ eniga drusiga njeh glihe tok bliso zhębęll poſtavi, de nje bodo obſędle, inu tę saperte futrale, katire bi na Frajoſti umorile. Na tako visho snajo dougu shivęti, zhe bodo pa zhes 3. Tędne ſtare, tok ti ne bodo nezh pomagale (§. 55.) satu, kir niſso plemenite, tok nje raiſhi

§. 149.
Puſti ſplemenit.

Letu ſe pa toku sgodi: eno tako vlovleno, inu saperto Divizhenzo s’ ſhkatelzo vręd v’ en męjhen (eno Pęd

doug) Pajnizh poſtavi, inu mo nektere shlize zhębęll is drugih Pajnov noter deni, potler ga na ene 3. al 4. Dni, al v’ zhębęllnako, al pa na enimo temnimo krajo sapri, (s’ Duſhkam) inu ga futręi, zhes leta zajt ſe bodo zhębęlle Matize navadle, tok snaſh Matizo fręj ſpuſtit, inu zhębęllam odteknit, kir tędęj zhębęlle, inu Matiza bodo ſręj ven lętale, tok bode v’ kratkim zajtu obhojena.

§. 150.
Koku ſe snajo take Matize sanuzat.

Eno tako novo Plemenitenzo snaſh

1. is zhębęllami vręd v’ eniga Jalovza, zhe katirga imaſh, prekaditi, al pa

2. ſamo Matizo vunkęj vsęti, inu Jalovzu dati, tęmo malimo Pajnovo pa supet eno Divizhenzo sa Plemenenje noter poſtavit (§. 149.) al pa

3. snaſh ta męjhni Pajnizh na Jalovza poſtavit, inu na tako visho en Naſtavik (§. 27.) na njega naredit.

§. 151.
Sazhętik tęh kunſhtnih Rojov.

Sdęj ſhe lę v’ naſhih zajtah ſo zhębęllarji leto kunſht sneſhli po ſvoji voli Roje naręjati, bres tega, de bi na te naturne Roje zhakali.

Leti kunſhtni Roji ſe na ſploh imenujejo: Naręjanzi, al pa Odsętki.

§. 152.
Vezh ſorte.

Is vezh ſort tazih Rojov ozhem lę nektere popiſsati.

§. 153.
1. Sorta.
Is eniga Pajna dva narediti.

Is eniga povniga mozhniga Pajnu en tolko zhębęll, kolker je h’ enimo Rojo potrebnu, s’ Matizo vręd, v’ eniga prasniga prekadi (koker §.97.), ſtarzo pa popręd Trodovſko salogo per

glavah poręshi (koker §. 143.), po tęm ga sapri, pa mo (dobro samęrkęj) na vezh krajah Duſhik puſti, de ſe ne saduſhi⁴⁴, inu ga na en drugi kraj preneſsi, inu ga tam puſti, de ſi eno Matizo svali (§. 94.) zhe nimaſh obene saperte, de bi mo njo dav (§. 150.) ta novi Pajn s’ golimi zhębęllami pa na Męſto tęga ſtariga poſtavi, sato, kir ſo zhębęlle taiſti Nalęt shę navajene. De nję pa bodeſh popręd h’ Dęllo perpravov, tok njem snaſh en ſat s’ Mędam, inu eniga s’ salogo is poprędſhniga ſtarza noter poſtavit (glęj §. 145.)

Zhe bodeſh zhes 13. al 16. Dni v’ tęmo preneſsenimo ſtarzo Matizo ſliſhov pęti, tok je eno ſnamine, de ſi je vezh Matiz slęgov, inu ozhe rojiti⁴⁵. Kader bode ſtarz na ptujmo krajo, ſvojo novo Matizo shę ſplemeniv, tok ga snaſh supet v’ tvoj zhębęllnak nasaj preneſti, zhębęlle ſo do taiſtiga malu ſvoj Nallet shę posabile.

§. 153.
2. Sorta.
Is 2 Pajnov 3 narediti.

Vsemi 2. mozhna Pajni a. inu b. al pa enga mozhniga a. inu enga ſrędniga b. Pajn b. vsemi is negoviga c. inu vſse zhębęlle is nega s’ Matizo vręd na prasno Trugo d. prekadi (§. 97.), leto Trugo d. s’ golimi zhębęllami poſtavi na kręj c. namęſt b. ſtarza b. pak rozhno poſtavi na tęga mozhniga a. inu mo s’ nim en Nadſtauk naredi (§. 27.) pa le rozhno, de ſe saloga ne ohladi, zhes Nozh bode is a. tulko zhębęll perſhlo gor v’ Pajn b. kolker njeh je sa en Roj potrębnu, tok tędęj perhodno Jutru snaſh supet Pajn b. is a. dol vsęti, Vęhe, inu to ſpodno Dillo sadęlat, inu obedva 1/2 Ure puſtiti v’ ſhtriz ukupęj ſtati, de bodeſh vidou, v’ katirmu je Matiza (§. 60.) po tęm pa Jalouza prezh neſsi, inu ſturi s’ nim, koker najdeſh (§. 152.)

Zhe pa nozheſh s’ Prenaſhanam tolkajn Muje imęti, tok pa obedna Pajni 8, al 9. Dni, eden na drugem ukupęj puſti s’ odpertem obojem ſhręlam, de ſe tudi tę sgorne navadjo od sgor,

ven, inu noter lętati, potler nym pa ſoſstvu al Tovarſhijo, sadęlaj, de nebodo mogle ukupęj sahajat, katirga med njęma bodeſh vidov, de je Jalouz, tok mo eno plemenito Matizo dęj (§. 150. 96. 97.)

§. 154.
3. Sorta.
Bres Dima, inu Nepokoja tęh zhębęll.

Namęſt tęga popręjſhniga Pajnu b. snaſh tudi eno prasno Trugo na tęga mozhniga a. gor naſtavit (§. 34. N. 7.)

Leta Nadſtauk moreſh ſhe lę napravit, kader ſo ſe zhębęlle shę pręd pogmirale, inu shę sazhęle Vojſk dęlat, pa vender toku ſturi, koker te vuzhi §. 145. tudi obedva ſhręla odperta puſti.

Kader bodeſh vidov, de bode ta sgorni Pajn tulko zhębęll, Vojſka, Medu, inu saloge imov, de bode gvavtig ſam ſvoje Pohiſhtvo dershati, tok nym ſoſstvo al Tovarſhijo sadęlej, pa vender uſsakaterga savol tega navadniga Nalęta na ſvojmo Męſto puſti, inu

jalovza s’ Matizo previdi. (§. 148. inu 150.)

§. 155.
4. Sorta.
Is vezh Pajnov en Roj napravit.

Snaſh tudi ta s’ Dimam prekajen Pajn b. (§. 153.) dergazh s’ zhębęllami napovniti: Vsemi en prasni Pajn, inu v’ taiſtiga is vezh Trug zhębęll na dęvaj, al pa, kar tę pred ſhręlam ſedeozhe noter omedi, tolko, kolker męniſh, de njeh je sa en Roj potrębnu, potler pa tę vkup namedene zhębęlle noter v’ ta prekajeni Pajn b. ſtręſsi, inu ſturi s’ nimi, kar te vuzhi (§. 153.)

§. 156.
5. Sorta.
Na eno drugo visho.

Snaſh tudi tę v’ ta prasni Pajn ukup ſpraulene zhębęlle (§. 155.) tudi v’ taiſtimo prasnimo Pajno puſtiti, inu mo eno Matizo, al pa, zhe taiſte nimaſh, en ſat mlade ſaloge, eniga pa s’ Mędam dati, potler pa s’ nim ſturi, kar najdeſh v’ §. 153.

§. 157.
6. Sorta.
Is eniga męjhniga Matizniga Pajnizha, en velik dober Pajn napravit.

To malo Betuze zhębęll v’ eni majhni Trushizi, al ſhkatli, v’ katire ſi en ſat saloge sa novo Matizo svalit poſtaviv (§. 94.) al pa v’ taiſte lę eno Matizo s’ hraniv (§.149.) snaſh s’ drugemi zhębęllami pogmirat (§. 155.) pa tudi tukej moreſh zhębęlle pręd v’ eno prasno Trugo na brati, inu potler ſhe lę s’ to malo Matizhno Trushzo ukupęj sdrushit, (koker §. 150.).

§. 158.
7. Sorta.
Skus ſmoto tęh zhębęll.

Ob zajtu, kader je nar vezh zhębęll svunęj na Paſhi, tok usdigni en mozhen Pajn is negoviga kraja, inu na taiſtiga Męſto eniga prasniga poſtavi, katiri bode vnimo glih, de toku tę nasaj leteozhe zhębęlle ſe bodo v’ taiſtimo vkup sbirale, inu menile, de bodo

ſvoj Pajn tam neſhle, ſtarza pak moreſh od zhębęllnaka prezh neſti; v’ to prasno Trugo moreſh en ſat saloge noter poſtavit (§. 56.) kir ſe pa sna sgoditi: de bi zhębęlle taiſtiga ſatu hmalo ne obſędle, ampak puſtile, de bi ſe saloga ohladila, tok bode ſhe boll, zhe nym eno saperto Matizo noter poſtaviſh (§. 148. 150.) de pa kę tudi zhębęlle ne bodo raiſhi v’ tę blishne Pajnove, koker pa v’ tęga prasniga noter ſhle, bode dobro, zhe bodeſh tę pouhne Pajni odmeknov (§. 34. N. 6.)

§. 159.
Veliku Rojov je ſhkodlivo.

Koker snajo Roji nekterim zhębęllarjam nuzni, tok tudi nekterim ſhkodlivi biti, koker per glihe: zhe en Pajn prevezh roji, sakaj ſkus letu

1. more ſtarz toku dobru na Folku, koker na ſterdi oſlabęti

2. zhębęlle, katire ſe s’ Rojmi, inu s’ ſalogo motjo, tudi męjn noter noſsjo (§. 118.)

3. tudi vezh pozirajo, nękęj sa ſalogo (§. 74.) nękęj pa sa perhodno Raisho (§. 50.)

4. Drujz pak slaſti ta posni komęj eno 3. al 4. ſatke naredi, inu ſhe to Betuze ſterdi, kar njo perneſse, njo sa ſalogo ponuza, tok tędęj more, zhe ne hmalo Jeſsęn, tok ſaj zhes simo, al pa guiſhno ſpomlad od Lakote poginit.

§. 160.
Na 2 vish nję lohko sadershiſh.

Zhe tędęj imaſh tolko Pajnov zhębęll, kolker je tvoje Napręjvsetje, de nję ozheſh imeti, inu sheliſh lę veliko ſterdi, inu Vojſka perdęlati (§. 117.) tok moreſh pred vſsem ſkerbęti, de bodeſh Roje sadershov; letu pak na 2 vishe samoreſh ſturiti:

1. Pręd, koker ſe bodo zhębęlle sa Roj perpraulale, nym moreſh en vęzhi Preſtor narediti.

2. Zhe ſo pak zhębęlle sa Roj shę perpraulene, nym moreſh trodovſko salogo, inu Matizne Turnzhe ven poręsat.

Pa ne bodi toku nevumen, de bi kę otov zhębęlle ſkus Lakoto od Rojov nasaj dershati, kir ſe taiſte ſkus Futer gmirajo (§. 74.) ti bi nję ręſs sadershov, pa bi ſi tudi zhębęlle fęntov.

§. 161.
Perva Visha.
Skus vęzhi Preſtor.

Vezhkrat zhębęlle rojijo savol majhniga Preſtora v’ Trugi, inu savol Vrozhine, katira je v’ męjhnimo Preſtori vęzhi (§. 37.) v’ vęzhimo Preſtoro ne bodo na Roj miſslile.

Preſtor ſe pa sna ſkus Perſtauke, to je: Podſtauke, Nadſtauke, v’ ſred perſtauke, srauno perſtauke, sat perſtavke vęzhi napravit; pa samęrkęj: leti perſtauki morejo pręd naprauleni biti, pręden ſe zhębęlle h’ Rojo perpravjo, sakaj, zhe ſo zhębęlle shę k’ Rojo perpraulene, tok tvoji perſtauki ne bodo nizh pomagali.

Kaj ſe rezhe Podſtauk, al Nadſtauk, ſi sgorej (§. 27.) ſliſhov.

En ſręd Perſtauk pa imenujem, kadar enimo Pajno, katir shę ima en pouni Nadſtauk, al pa en pouni Podſtauk, pa taiſtiga prezh usamem, potler pa eno niſko Trushzo prasno, koker najdeſh (v’ §. 28. inu na 3. Tab. 1. Fig.) na taiſtiga poſtavim, na leto prasno Trushizo pa supet ta pouni Nadſtauk nasaj dęmem; rauno na tako visho ſe tudi ta drugi Podſtauk napravi, tok, de ta prasna niſka Trushza v’ ſrędo pride (glęj v’ tę 3. Tab. Fig. 2.) en taki v’ ſręd Perſtauk nar bol gviſhno Roj sadershi, satu, kir zhębęlle v’ ſrędi nekol prasniga Preſtora ne terpijo.

En srauno Perſtauk ſe rezhe, kadar 2. Truge vkupęj ſtiſsneſh, inu zhes obędvę ſtranſke Dille Lukno narediſh, de zhębęlle lohko ene h’ drugem gredo.

Tęh ſtranſkih Perſtaukov, inu sad perſtaukov, katiri bodo od sad h’ Trugi perdęlani, jeſt nimam Navade napraulat, dergazh, koker v’ vęlki ſili, kader nimam dergęj Preſtora, Prędperſtauki ſe pa neſmęjo napraulati, sato, de zhębęlle Frajoſt imajo ven lętat.

§. 162.
Druga Visha.
Skus ven Resanje.

Zhe pa bodeſh pomęrkov, de ſe zhębęlle vender h’ Rojo perpraulajo (§. 45.) de ſi nym glih vęzhi Preſtor ſturov, tok ni drusiga Mitelna, koker, de njęh rojno Dęllo fęntaſh, to ję de salogo, inu Matizne Turenzhe ven poręsheſh; kir bi pa sa zhębęllno salogo ſhkoda blo, tok pa lę trodovſko salogo, inu Turnzhe poręshi, bres Matize pa ne bode rojiv (§. 38. 39.) tędęj eniga taziga ſtarza is zhębęllnaka ven vsemi, okol ga oberni, to ſpodno Dillo mo odtergęj, inu vſse na Robęh per ſatovjo najdene sadęlane Matizne Turnzhe ven isręshi (§.13.) potler pa trodovſko salogo (§.12.) katiro bodeſh lohko ſposnov, per glavah s’ enim vojſtrim Nosham poręshi (§. 143.) zhe je shę is kapzami sadęlana; katira ſhe pa ni sadęlana, taiſto pa s’ ſatam vręd ven isręshi, zhe ni preposno Jeſsen, de bi zhębęlle taiſte Lukne kę ne mogle sadęlat, inu zhes simo tę potrębne Toplote imęti.

Zhes 14. Dni moreſh letu supet ſturiti, satu, kir zhębęlle ſvojo Dęllo rade ponovijo.

§. 163.
Sadershi Drujze.

Zhe pa ozheſh te prędne Roje imęti, Drujze pak saderſhati, tok rauno toku ven sręshi, koker ſi ſliſhov (v’ §. 162.) pa s’ tęm Reslozhkam: de ne bodeſh uſseh Tarnzhov poręsov, ampak eniga, inu ſzer ta nar vęzhiga, inu lępſhiga puſtiv, sato, kir ſtarz, kadar je Roj shę ven potęgnov, ſhe obene islęshene Matize nima (§. 38.)

Satoręj moreſh rauno na taiſti Dan, kader je Roj ven ſhov, letu ſturiti, zhe bodeſh pa ſamo trodovſko salogo ven ręsov, tok ne bode nizh pomagalo.

§. 164.
Vkup Devanje tęh Rojov, inu tęh ſlabeh Pajnov.

Jeſt ſem ſzer sgoręj §. 131. 132. Popiſsov, koku ſe Roji vkup dęvajo, pa lę taki Roji, katiri ſhe niſso ogręneni,

sdej ti pak ozhem povedat: koku ſe ti ogręneni Roji, inu ſzer taki, katiri ſo shę nękęj ſatovja napravli, inu tudi taki ſtarzi, katiri ſo ſlabi, inu bi ſe zhes simo prerediti nemogli, vkup dęvajo.

Pervizh pomęrkęj, al ſhe kej Paſhe napręj ſtoji? sakaj en taki oshęneni Pajn more ſhe nar męjn en Męſsz Paſho imeti, de ſi sa simo kęj Futra perpravi;

V’ naſhih Deshelah ſe en Roj, katir ſhe lę Meſsza Julia (mali ſerpan) pride, ne bode mogov prerediti, zhe ne bode na Ajdovimo Poljo ſtav, zhe ga pa tęj poſtaviſh, ſe bode prerędov, de bi ſi lih ſhe lę v’ Męſsza Auguſta (veliki ſerpan) rojen biu.

§. 165.
Perva Visha.

Katir tedęj take Pajnove ozhe vkupęj osheniti, tok nęj te ſlabęiſhi, katiri imajo mejn Vojſka, inu ſterdi, s Dimam v’ eno prasno Trugo prekadi (§. 97.) med lętęm, kadar bodo zhębęlle ven lęsle, tok Matizo vjemi; zhes ene 3. al 4. Ure, kir bodo zhębęlle ſvojo Jalovino ſposnale, tok njęh

na eno Erjuho ven ſtręſsi, potler ta drugi Pajn (s’ katirim ga ozheſh osheniti) is odperto sadno konzkenzo pred nję poſtavi, tok pojdejo s’ Veſseljam noter; aku bi nję pa od sazhętka hmalo noter ſtręſsov, tok bi ſe klalle.

§. 166.
Druga Visha.

Snaſh tudi tęmu ſlabęiſhimo Pajno negovo Matizo prezh vsęti, potler pa zhes ene 2. al 3. Ure s’ taiſtim na tęga drusiga en Nadſtauk narediti (§. 98.)

§. 167.
Povękſhenje tęh Pajnov sa ſterd, inu Vojſk.

Sgoręj (§. 161.) ſem te ſzer vuzhiv, koku imaſh v’ tvojmo Pajnu en vęzhi Preſtor narediti, pa lę sato, de bi zhębęlle od Rojov nasaj derſhov; sdęj pa

ozhmo v’ Pajno vęzhi Preſtor narediti, sato, de bi ti vezh Vojſka, inu ſterdi dobiu, de tvoje drushne zhębęlle per dobri Paſhi v’ ſvojmo napounenimo Pajno ne bodo prasnuvale.

Sdęj pride lę na te, al ozheſh vezh Vojſka, al ſterdi imęti.

§. 168.
Sa Vojſk.

Zhe ozheſh vezh Vojſha dobiti, tok nemoreſh nezh bolſhiga ſturiti, koker: de en ſręd Perſtauk napraviſh (§. 161.), kader bode eden povn, tok pa eniga drusiga pod taiſtiga, al pa namęſt taiſtiga noter deni (§. 27. 28.)

§. 169.
Sa Sterd.

Zhe imaſh en Pajn, katiri ſzer ſhe ni do kraja s’ Vojſkam dodęlan, pa vender ima.

1. Tulko zhębęll, de ne morejo vſse h’ ſatovjęmo Dęllo perſtopiti.

2. Zhe ſo tudi vſse zęlze povne Medu, saloge, inu Roshniga zvęta.

3. Zhębęlle pak (povne Medu) al pred ſhręlam, al pa v’ Trugi ſvunęj ſatovja

prasnujejo. Aku bi tędęj prasno ſatovje imęle, bi lohko ſvoj Męd odloshile, inu supet po friſhniga ſhle; zhe pak bodejo novo ſatovje dęlale, tok bodo veliko zajta sgubile, inu ta dobra Paſha bode preſhla; tok tędęj.

§. 170.
To prasno ſatovje perhrani.

Zhes zęlo Lęjto bodeſh imov Perloshnoſt taziga ſatovja dobiti, koker:

1. Per Odjemavanju

2. per Futranju s’ pounim ſatovjam, is katirga zhębęlle Męd ven potęgnejo, inu ſatovje ozhędjo

3. per ven Ręsanju (§. 162.)

Vſe taiſto ſatovje, de ſi bode lih majhno, vkup na eno ſhpago nabęri, pa tok, de ſe ne bode eden tęga drusiga tiſhov, inu na enmu hladnimo, inu ſuhimo krajo na 2. ſhebla obęſsi, taiſto potler

§. 171.
Noter v’ Trugo pertiſsni.

Letu prasno ſatovje v’ en prasni Pajn, al Trushzo, al tudi v’ ſhkatlo snotręj gor pertiſsni, eno Verſto srauno tę drugę, inu toku delezh eno od tę druge,

koker ſzer zhębęlle navadno ſvojo ſatovje dęlajo. Trushza, al ſhkatla sna biti vęzhi, al majnſhi, koker je tvoj Pajn mozhnęj, al pa ſlabęj, pertiſsnit snaſh pa toku: vſemi en koſs shelęsa, inu ga resbęli, potler s’ taiſtim po tęmo sgornimo Robo po ſato potęgni, toku, de ſe sazhne zediti, potler ga pa rozhno pertiſsni; letu snaſh tudi ſturiti per ſherjavzi, al pa per Plemęne ene goręzhe vojſhęne svęzhe, al pa Tręſke.

§. 172.
Nadſtavik.

S’ eno tako is prasnim ſatovjam natękneno Trushzo, al ſhkatlo tvojmu Pajno en Nadſtavik naredi (§.27.), zhębęlle bodo hmalo gor slęsle, inu s’ poſsębnim Fliſsam vſso ſatovje ozhędle, boll pertiſsnile, popraule, ta ſrędni Preſtor s’ ſatovjam, inu zęlze s’ Mędam sapounile.

§. 173.
Al pa ſatovje noter v’ ta vęzhi Pajn pertiſsni.

Snaſh tudi to prasno ſatovje na maihneh Dilzah med Lozne denit

(§. 84.) inu taiſte v’ eden taki Pajn poſtavit, katir je ſzer slo drushen, pa ſhe ni do kraja dodęlov, pa moreſh toku poſtavit, de ſe ſzer ne bode uniga ſatovja tiſhalo, pa vender tęh krajnęh zhębęll doteknilo.

Kader bode leto ſatovje med Loznam shę s’ Mędam napovneno, tok ga ven vsemi, zhębęlle s’ enim Peręſsam odmedi, inu ſterd v eno Poſodbo is zęlz vunkęj ſtręſsi, ſęj bo rada tekla, dokler je ſhe friſhna, po letęm pa to isprasneno ſatovje supet, koker pręd, noter poſtavi, de ga napovnjo.

Na tako Visho snaſh per dobri Paſhi ſzer veliko, inu tęga nar lępſhiga Medu dobiti, pa vender tudi ſebi vezh Muje, inu zhębęllam Napokoja napravit.

Tok tędęj bode boll: de to prasno ſatovje, zhe nemoreſh Nadſtavka narediti, noter v’ Pajn pertiſsneſh (§. 171.) zhe shę ni do kraja dodęlan, pertiſsni od sad, al pa ſpręd, al tudi na obedvęh krajęh, zhe je slo zhębęll; zhe pa ni toku slo drushen, de bi mogov vſso ſatovje obſęſti, tok tęga nikar ne dęlaj, ti bi lę Perloſhnoſt dav, de bi ſe zhervi v’ to orasno ſatovje vgnęsdili.

§. 174.
Skus Omladenje tęh Pajnov.

Sdęj ozhem jeſt mojo zhębęllno Wirtſhoft popiſsat, katira je meni vſselęj dober Dobizhik perneſsla. Jeſt ſkus taiſto:

1. Moje zhębęlle sadershim od Rojov, inu ne puſtim vezh rojit, koker lę tulko, de ſi ſvoje predane Pajni samęſtem.

2. Jeſt dobim vezh Medu, inu Vojſka, inu s’ taiſtim vręd tudi ponovim vſse moje Pajnove, toku: de obeden nima zhes 2. Lęjta ſtariga ſatovja.

3. Jeſt obedne zhębęlle ne samuzhkam savol Medu, al Vojſka, ampak nję per friſhnimo, inu sadravimo ſhivlenjo perhranim, de mi perhodno Lęjto supet Medu perneſso.

4. Jeſt tudi ne podręshem lętaſs en pov od ſpręd, h’ Lęjtu en pov od sadę s’ ſalogo vręd, ampak s’ veliko ſkerbjo salogi saſhonam, de sa perhodno Lęjto vezh dęlounih zhębęll sa moj Nuz perdobim. Koku pak tędęj ſturim?

§. 175.
1. Visha.
Moje Wirtſhofte per zhębęllah.

Jeſt imam (per glihi) 4. Pajnove a. b. c. d. med tęmi je c. inu d. is lanſkem, a. inu b. pak is prędlanſkim ſatovjam naſtaulen, a. inu c. ſta mozhna Pajnova, b. inu d. pa eno malo ſhvohnęj. Spomlad njęh puſtim dęlat, de ſe sadoſt zhębęll sleshejo, inu ſhe saloge na noſsjo, tudi nektere dęlne snamine skashejo, de ſe h’ Rojo perpraulajo (§. 46.) takrat vsamem Pajn a. inu ga sjutręj, al pa svęzher s’ Dimam v’ eno prasno Trugo e. prekadim (§. 97.) inu mo ven is a. ena dva, koker eno Dlan velika ſatka sa en sazhętik negoviga perhodniga Dęlla noter poſtavim⁴⁶

po tęm neſsem e. na taiſto Męſto, kir je pręd a. ſtav, Pajn a. pak povęsnem gor na c. Koker en Nadſtavik, to pa lę hitro, de ſe saloga ne ohladi, sdęj premiſsli:

1. Pajn e. ima veliko vezh zhębęll, koker nar ta gorſhi pervi Roj, inu sna per dobri Paſhi v’ 10. Dnęvah s’ novim ſatovjam povn nadęlan biti.

2. Je e. omlajen, inu prezęj dovgu od Roja sadershan.

3. Pajn c. pa, kir ima ta dober Nadſtavik a. bode ſa ſę, inu sa a. s’ veliko vęzhim Fliſsam noſsiv.

§. 176.
2. Visha.

b. inu d. koker ta 2. ſlabęiſhi Pajnova puſtim ſhe ena 2. al 3. Tędne dęlat, potler pa ſturim s’ nym, koker sgoręj s’ a. inu c. Pajn b. prekadim v’ eniga prasniga f. leta bode namęſt b. poſtavlen,

b. pa povęsnem, koker en Nadſtavik na d.

Sdęj ſta tędęj a. inu b. noter v’ Trugi: e. inu f. omlajena: c. inu d. imata nad a. inu b. dobre Nadſtauke, vſsi 4. ſo od Rojov sadershani, vſsi 4. dobri Pajnovi; meni ni potręba ſkerbnu na Roje zhakat, inu snam ta zajt moje drugo Dęllo opravit.

§. 177.
3. Visha.

Zhes en zajt morem vender pomęrkat: ta 2. bolſhi Pajnova: e. bres Nadſtauka, inu c. s’ ſvojim Nadſtaukam a. bi vender utegnila ſe k’ Rojo perpravlat.

Zhe je ſhe sadoſt perzajto v’ Lęjto, inu ſhe dobra Paſha, koker Ajdov zvętje (poſtavim od sazhętka Auguſta) tok preshenem zhębęlle is Pajna c, inu is negoviga Nadſtauka a. v’ eno prasno Trugo g. zhe je taiſta premęjhna sa tulko zhębęll, tok nji h’ malo ta zhaſs en Nadſtauk, al pa Podſtauk napravim; po lętęm is a. taiſto ſatovje, katiro je s’ Mędam napouneno, inu sadęlano

ven sręshem, to drugo pa koker en Nadſtavik na e. povęsnem.

Rauno toku b. inu d. noter v’ Trugo h. preshenem, inu povęsnem b. na f. imam tędęj na c. f. inu g. morebit ſhe na h. te zheterti Nadſtavik, inu zhe je Lęjtu prou dobru, snam tudi na en Pajn 2. Nadſtauka naredit; jęſsęnſki zajt pa te sadne Nadſtauke dol poberem, zhębęlle noter v’ Pajn ſpodim, inu ſatovje s’ Mędam sa moj Nuz ven poręshem⁴⁷.

Zhe pa ozheſh ſhtevillo tvojih Pajnov nagmirat, tok lę med Lęjtam en taki Nadſtavik s’ zhębęllami vręd dol vsemi, inu Jallouzu eno Plemenitenzo perpravi, koker najdeſh §.I48. 150.

NB. Sdęj bi otov voſhit: de bi ſe nekteri zhębęllarji v’ letęh sdęj popiſsanih §§. 175. 176. 177. prov resględali, vſsi taiſti zhębęllarji, katiri

1. zhes zęlo Lęjto drusga ne shelijo, koker Roje, potler nję pa Jęſsęn po nedoushno vmorijo.

2. Taiſti zhębęllarji, katiri, kir veliko Rojov shelijo, inu tudi dobijo, pa taiſte zhes simo od Gladu puſtijo konz vsęti,

3. taiſti, katiri ſvoje zhębęlle smęram v’ tęmo ſtarimo ſatovjo puſtijo ſędęti tok dougu, de v’ taiſtimo poginejo,

4. taiſti, katiri, de bi ſvoje zhębęlle omladili, tok eno Lęjto ta ſprędni konz, to drugo Lęjto pa ta sadniga s’ salogo vręd podręshejo, inu ſkus taiſto podręsano salogo nektere taushent mladih zhębęll fęntajo.

Vſsę leti, shelim, de bi ſe is letęga Popiſsavanja navuzhili s’ zhębęllo, taiſto nuzno ſtvarzo boll v’ zaker hodit, tok bi veliko vęzhi Dobizhek, koker doſsehmalo sadobili.

§. 178.
Paſha mine.

Paſha sa zhębęlle ne terpi dougo na enimo krajo; v’ vezh krajah ſe ſpomlad sazhne, inu Meſza Julia shę jęjna, inu takrat zhębęlle ne dobijo tulko, koker sazirajo, inu vęzh Dęll na Polju, kir je dobra jęſsęnſka, al ajdova Paſha, tam pa ſpomladanſke manka. Katir tędęj ozhe en pravi Dobizhik od ſvojih zhębęll imęti, letu more taiſte is eniga taziga kraja, kir Paſha jęjnje, na en drugi kręj, kir ſhe lę taiſta sazhęjna, preneſti; leto Prenaſhanje ti bode od zhębęll s’ dobrim Dobizhkam plazhano.

§. 179.
Vſse Sorte Paſha.

Od vezh ſort Paſhe ozhem lę te gorſhi popiſsat:

1. Nar ta boll Paſha je ajdov zvęt, inu ſzer sato, kir Ajdo v’ naſhih Deshelah ſkoręj pouſod, inu nar vezh ſęjejo, tudi ſhe lę v’ Męſsza Auguſti sazhne, kader shę obene druge Paſhe ni.

2. Spomlad na zvętejozhih ſhrokih Traunikah zhębęlle dobro Paſho najdejo, kir pa v’ Raunoti vęzh Dęll Paſha na enkrat sazhne, pa tudi na enkrat jęjna, tok ſo

3. hribi bolſhi, satu, kir tam v’ Dollini Paſha sazhne, inu pruti Viſsokoſti taiſta del terpi.

4. Smręka v’ naſhih Deshelah ſkus 3. Tędne en ſladik shonft is ſebe poti, zhe pa v’ taiſtimo zajto en mozhen Deſh pride, al pa enu hladnu vreme napade, tok sa taiſto Lęjto popolnoma jęjnuje.

5. Paſha na Hojki ſzer del terpi, pa v’ 6. v’ 7. Lęjtah komęj enkrat ſe poti.

6. Zhęſhnov zvęt (ſem sneſhov) de je sa zhębęlle zlo dober, pa ne terpi del, koker 8. Dni, zhe tędęj takrat enu ſhleht vreme pride, tok zhębęlle nezh ne dobijo.

§. 180.
Sdajovitnoſt.

Zhębęlla ne dobi veliko na eni ſami Roshi, tok tędęj fallijo taiſti zhębęllarji, katiri menjo, de zhębęlle shę sadoſti Paſhe imajo, kader nym pręd zhębęllnakam en Blek s’ Roshami, al pa is Aido obſęjajo, nęj premiſslio, de shę zhmerli, ſerſheni, oſse, inu druga shvad, katira ſhe pręd na Roshe pride, koker zhębęlla, veliko prezh odsamejo.

§. 181.
Zhębęlle prepelat je nuzno.

Kir tędęj na obenimo krajo ni take Paſhe, de bi smęram terpęla, tok imaſh ta nar boll Nuz lę od tęga perzhakat, zhe bodeſh zhębęlle na boll Paſho preſtaviv; od dobre Paſhe zhębęlle shivijo, ſe gmirajo, ti ſterd, inu Vojſk perneſso, dobri Pajnovi boll ratajo, inu ti ſlabi gor jemlejo. Zęv Dvunęj je Nuz od Prepelavanja mojih zhębęll ozhitnu ſposnalu.

Bres dobre Paſhe vſso kunſhtvanje per zhębęllah nezh ne pomaga, Muja,

zajt, inu ven Dajajnje, vſse gręde na sgubo, tudi nar ti boll Pajnovi per ſlabi Paſhi morejo oſlabeti.

Taiſta Paſha, na katiro zhębęlle preneſseſh, more biti dobra, inu ſtanovitna, sakaj savol ene kratke, inu ſlabe Paſhe bi ſe Muja na plazhala zhębęlle prenaſhat. Ena dobra Paſha pak ti bode tvojo ven Dajajnje plazhala, de bi ſi njeh glih zhes eno Millo delezh prepellov.

Szer bi snov rezhit: zhębęlle per lępimo Vremeni delezh letijo na Paſho! ręſs je to, pa premiſsli:

1. De rauno ſkus letu dęlnu Lętanje veliko zajta samudijo

2. de bodo slo ſtrudene

3. de njeh veliko ven oſtane, slaſti, zhe en nagli Deſh pride.

Tok tędęj nemorejo tulko noter perneſti, koker per blishni Paſhi, zhe pa vender nimajo predelezh na Paſho letęti, tok je boll, de njeh puſtiſh na tęm pervim krajo, sakaj zhębęlle bi, aku bi blo bliso, ſvoje Pajnove na tęm pervim krajo ſabſtojn iskale.

§. 182.
Paſha v’ naſhih Deshelah.

Mi imamo ſzer dobro Paſho v’ naſhih Deshelah, pa bi vender ſhe snala boli biti, aku bi lę vſsi taiſti, katiri zhębęlle ſhpogajo, po ſvojih Traunikah, inu Vertah take ſorte Roshe poſjali, katire ſo sa ſterd boll sdajovitne, aku bi v’ ſvojih Borſhtah take Drevęſsa, inu v’ tęh shivih Plotah take Germe naſadili, katiri ſo zhębęllam boll perjętni, tok bi ſe ſkus zhębęlle veliko vezh perbirtvalu, inu tudi Muja perſhparala zhębęlle prenaſhkvat.

§. 183.
Na 2 Vishe.

Vſsakateri leto dobro vę, de, zhe ozheſh tvoje zhębęlle na enimo drugimo krajo imęti, tok moreſh taiſte

al prenęſti, al pa prepelati, koku ſe taiſte preneſso, vſsak dobru vę, sdej te lę ozhem podvuzhiti, koku snaſh zhębęlle tudi bres ſhkode prepelati; is letęga bodeſh tudi lohko dol vsęv, kaj je potrębnu h’ Prenaſhkvanju.

§. 184.
Kakiſhne Pajnove.

Niſso vſsakatere ſorte Pajnovi sa Prepelavanje, ampak taki, koker ſem njeh sgorej (§. 26.) popiſsov; ſo nar boll,

1. sa to, kir nimajo toku viſsokiga ſatovja, tok tędęj ima sadoſtno Mozh od sgor, de ſe ti s’ Mędam napovneni sati ne poderejo.

2. Kir je ſatovje niſko, tok ſe toku slo ne sashene, de ſi lih Voſs rukne.

§. 185.
Kakiſhen Voſs.

En vſsakateri Voſs s’ Lotrajmi je dober, sato; zhe ſo lę Lojtre sadoſt mozhne eno tako Tęsho noſsiti. Lojtre na 3. al 4. krajah s’ mozhnimi Shtriki, al ſhe bol s’ kętnami prevęshi

pa ne napęto, de ſe bode moglo sagugat, kader bode Voſs ruknov; na taiſte ſhtrike poloshi 2. s’ ſhebli mozhno vkup sbite Dille, na Dille pa Pajnove, toku, de bode zhęſs, to je, od ene Lojtre do tę druge leshale, bi snov tudi pod njeh ſlame na debęllo podloshiti, pa dobro pomęrkat, de bi blo ſlame povſod glih, ſzer bi ſe Pajnovi na en kręj boll nagnile, inu ſatovje poderlo.

§. 186.
En poſsębni Voſs.

Katirmo ſe Dnarjov ſkkode ne sdi, ſi sna puſtit en poſsębni Voſs sa to narediti; kar je per taiſtimu poſębniga, tok je Gugenje (glęj v’ te 7. Tab. Fig. 1. 2. 3. 4. 5.) leta Voſs i. i. ima 2. ſpodna Legnarja: a. a 13. ſholnov douga, per h. h. vkup ſklęnena, ima 4. mozhne, eno malo zhes en ſholn viſsoke Rozhize; b. b. s’ shelęsnimi ſhtangami na: a. a. perkovane, na taiſtih ſo (Fig. 2.) per d. d. mozhni Hakli, v’ katire bodo ti sgorni Lęgnarji f. f. per e. e. e. e. (Fig. 3.) noter obęſhani. Na letę sgorne Lęgnarje bodo

do Pajnovi na 3. al 4. Verſte nalosheni (glęj per g. g. Fig. 5.) katiri ti zęu obloshen Voſs napręj poſtavi. Ta 4. Fig. ti ſamo Gugalzo pokashe, v’ ti 1. 2. inu 3. Fig. je pak vſsakatero poſsębęj resdjano. V’ ti 4. Fig. bodeſh pa zęu Gruſht vkupęj sloſhen od ſtrane saględov.

§. 187.
Zhębęle sapri

Zhębęllno Prepelavanje ſe ima lę po Nozhi sgoditi, takrat je bol hladno, zhębęlle bol per Pokojo ſedijo, inu per Paſhi nezh ne samudijo; s’ vęzhir, prędęn nję na Voſ nalohiſh, tok zhębęlle dobro sapri, katire od svunęj ſedijo, nję s’ Dimam noter vsheni, pa pomęrkęj, de nezh Dima noter v’ Trugo ne pride, inu taiſtih ne saduſhi, inu rauno sa to moreſh po Dnęvu tęm mozhnim Pajnovam od sadęj goſto ſtrikane Garterze namęſt konzhenze gor nabiti (§.94.) vſse tę druge Odpęrtje pa moreſh dobro samasat, inu sabit, de obena zhębęlla ven ne vjide; snaſh tudi, zhe nimaſh takiga Gartra, prov rędko Platno, al prov goſto Reſheto

gor nabiti. Vſse, kar per Pajnovih ni terdo naręto, moreſh perbiti, koker konzhenzo, ſhręlo, ti sgorne Vęke, de ſe per Voshni kęj ne omaje, inu zhębęlle ven ne vjidejo.

De bodo pa zhębęlle per voshni vezh Luſta imęle, tok snaſh ſhręlo s’ prevotlenim Plehem, al s’ lukenzhaſtim Lonzharſkimi zhepinami, al tudi s’ męjhnimi ſmrękovimi, al hojovimi Vęjzami sadęlati.

§. 188.
Nalaganje.

Pruti vezhir sa zajto more voſs s’ ſhtrikmi, inu kętnami blisu zhębęllnaka perpraulen biti, de bodo ſhe sa Dnę Pajnovi nalosheni, sakaj, aku bi zhębęlle kakſhno odpertje neſhle, inu ven ſhle, tok bi teſhko blo njeh po Nozhi nasaj ſpravlat. Pajnovi bodo terdo eden per drugimo 3. al 4. Verſte verh eden drusiga naloshene (§. 186.) od 20. do 32. Pajnov po njęh Tęshi je na en Voſs sadoſt, inu ſzer toku, de bodo ſhręli vſse na en kręj gledali, inu Dougoſt od Pajnov, vſse ſpręk zhes Voſs nalosheni. Spomlad, inu Jęſsęn,

kader je ſatovje (slaſti to mlado) bol kerhko, bode boll, zhe njęh bodeſh na Robe naloshiv, to je toku: de bode ta sgorni Plat od ſpod perſhov, tok ſe bode męjn odtergalu; po Lęjtu pak bode bol, zhe njęh bodeſh, koker ſamę na ſebi leshijo, naloſhiv.

§. 189.
Pellat.

Kader shę bode Voſs dobro povęsan, pa toku, de vosno Gugejnje ne bode sadershano, tok snaſh sazhet pellat al s’ kojnji, al pa ſhe boll s’ Vollmi, pa lę po zhaſsu, slaſti na ſhlęhtnih Potah. En saſtopni zhębęllar more smęram per vosu biti, de sna rozhno pomagat, aku bi ſe kej permirlo. Na Potu moreſh vezhkrat s’ Vosam obſtati, inu poſluſhat: zhe katir Pajn slo ſhumi, leto bi blo en ſnamine, de mo je prevrozhe, taiſtimo moreſh vezh Lufta dati; kir pa po Nozhi pellaſh, tok shiher bres vſse Nevarnoſti enimo takimo ſhręlo odpreſh, zhębęlle dobrih Pajnov bodo ſzer ven perlęsle, pa ne bodo prezh lętale; s’ Dimam nję eno malo pokadi, de njęh nasaj

ſpraviſh, potler pa shiher napręj pellaſh. Nikar ſe na perbliſhuj taiſtimo krajo, kir ſo ſhręli, ſkus leto bodo zhębęlle resdrashene; kader ſe shę pa sazhne daniti, to ję preden ſonze gor grędę, moreſh supet shręle sapręti, ſzer bi snali Ludji, inu slaſti shvina v’ Nevarnoſt prite.

§. 190.
Delezh pellat.

Zhe nemoreſh v’ eni Nozhi do taiſtiga kraja priti, kamer ſi zhębęlle namęnov, tok moreſh s’ jutręj od zęſte prezh do ene Hiſhe (savol Legotnoſti sa shvino) pellati, tam kęj pa zhes Dan vſsem zhębęllam ſhręle odpręti, inu njęh ven ſpuſtiti, de bodo lętale, na vezhir njęh pa supet sapri, inu peli napręj; to drugo Nozh ſe ti ni treba bati, de bi ſe zhębęlle saduſhile, one bodo boll pokojno ſedęlle.

§. 191.
Del slaganje.

Zhe ſe bode samoglo sgoditi, inu perpuſtilo, tok:

1. V’ tęmo novimo zhębęllnako Pajnove rauno na take Verſte, koker ſo Doma ble, poſtavi, tok ſe ne bodo v’ ſvojmo Letanju motile.

2. hmalo vſse ſhręle odpri.

3. te sadne Garterze prezh usemi, inu s’ konzhenzo sadęlaj, pręd pak:

4. Pomęrkęj, zhe ſe je męd ſatovjam kęj poderlo, leto ſe per tęh mladeh nar pręd permiri, zhe je katir poderti ſat s’ Mędam povn, tok ga ven vsemi, te prasne pa s’ Tręſkami gor perſhpili.

5. Zhe je pa vſse na en kup padlu, tok ſęj en tolko gor popravi, de bode Pajn, koker zajt perneſse, shivesh imov.

6. Taiſti Pajnovi, katiri zlo nezh Medu nimajo, moreſh ta perva 2. Dni futrat, de h’ Mozhi pride, sakaj męd Voshnjo, inu Tręſsenjam zhębęlle vezh jędo, koker druge krati.

7. Je tudi dobro, de zhębęlle ſhe lę takrat prepellaſh, kader ſe shę ta dobra Paſha sazhne, de ni tręba zhębęllam na njo zhakat, ſzer sazhnejo zagvati, inu nemorejo dougu k’ ſebi priti.

8. Poſsębno tukęj bode potręba, Nadſtauke, inu Podſtauke napraulat (glęj §§. 167. 168. inu napręj). Kader bode en taki Nadſtauk povn, dęj tęga drusiga, tudi trętiga, koker ti bode Paſha pokasala.

9. Nasaj pellanje ſe ravno toku sgodi, koker ven pellanje.

§. 192.
Koku ſe odjemle?

Odjemavanje ſe sgodi na tri Vishe:

1. Nektere vsamejo Pajn, inu v’ taiſtimo ſkus ſhveplęni Dim vſse zhębęlle nevſmileno, inu nehvalęshno saduſhijo, inu potler ſatovje, ſterd, salogo, inu zhębęlle vſse vkop noter v’ en ſod verſhejo, leto ſe imenuje: podirat.

2. Se Nadſtavki, inu Podſtavki prezh vsamejo, zhębęlle v’ Trugo preshenejo, inu per shivlejno ohranjo,

ſerd, inu Vojſk pa zhębęllarjo oſtane (§. 172. 177.)

3. Al ſe pa nękęj ſatovja, inu ſterdi is Pajnov venkęj sręshe, nękęj ſe pa zhębęllam sa shiveſh puſti, inu leto ſe ſamo na ſebi prov imenuje odjęmat.

Kir od tę perve ſorte Odjemavanja is ſerza shelim, de bi njo vſsi opuſtili (glęj §. 177. na sadne) tok ozhem od taiſte mouzhat, inu lę od tę 2. inu 3. ſorte govorit.

§. 193.

Te ob polęjtnim zajto, slaſti ob ajdovimo zvętjo napraulene Nadſtauke (po Paſhi, to je, Męſsza Octobra) dol vsemi, aku bi zhębęllam posnęj Nepokęj dęlov, tok bi snale zhes simo sbollęti, sakaj, kadar nję zhutno premęsi, tok ſe slo Medu napijejo, toku, de al poknejo, al pa ſęj, zhe ni vezh lępiga zajta, de bi ſe mogle prelętat, inu sprasnit, tok ſatovje s’ ſvojem Blatam oſtudjo; leto Dęllo moreſę savol Ropparz na vezhir napręj vseti, inu zhe ſo Nadſtauki od take ſorte, koker te vuzhi v’ 3. Tab. ta 2. Fig. tok moreſh taiſte pręd s’ enim tenkim Drotam prezh odręsat (§. 28.)

po tem zhębęlle is dol vsętiga Nadſtauka s’ Dimam noter v’ Pajn preshęni, ſterd, inu Vojſk pa ſi ohrani, ti sgorne Vęke supet sapri, Trugo na ta ſtari kręj nasaj poſtavi, to morebit restręſseno ſterd, inu Vojſk zhiſto poberi, de ſe zhębęlle ne bodo roppat navuzhile.

Vſsi Nadſtauki tędęj ſo en Plazhilo sa tvojo Mujo per zhębęllah.

§. 194.
Odjemavanje ſamo na ſebi.

Katir ozhe veliko, inu perzajtne Roje dobiti, leta nęj malo, al pa, ſhe bel, de nezh ven is Pajnov ne poręshe, zhe pa na sheliſh Rojov dobiti, tok snaſh eno malo vezh vsęti, pa vender toku, de ne bodo zhębęlle ſtradale, zhe pa ne vęſh, kolko bi imov vsęti, al pa puſtiti, tok je boll, de ſpodresvanje noter do ſpomladi odloshiſh; kadar ſe shę ta dobra Paſha sazhne, koker v’ naſhih Deshellah: Męſsza Aprila, al pa od sazhętka Majnika, ne rauno v’ velki Tęden, koker nekteri nevumni zhębęllarji męnjo, ampak na en ſrędni topli Dan, de zhębęlle, katire

prezh odletijo, od Mrasa ne okręnejo.

Na en taki Dan vsemi Odjemazh, to je, taiſti poſębni Noſh, katir je nalaſh sa Odjemavanje naręt, inu ti ga pokashe ta 9. Fig. na 6. Tab. taiſti je slo 3. ſholne doug, eno zolo ſhrok, na obęh konzah sakrivlen, per a. na ſtran, per b. pa na raunoſt, pouſod sa povdrugo zolo viſsoko, inu na obedna kraja resezh.

Proti Vezhir vsemi Pajn ven na ſtran, inu nar pręd to trodovſko ſatovje ven sręshi, po tęm pak ſem, inu ke to ſtaro, inu nezhędno ven poręshi, pa toku, de bodeſh tok dobru zhębęllam, koker salogę saſhonov, to pounu ſatovje deni poſsębęj, to trodovſko, inu plęſsnivo tudi poſsębęj, tę prasne lępe ſati pa perhrani sa Nadſtauke, potler Pajn od zhervov ozhędi, sapri, inu supet na to ſtaro Męſto poſtavi; od tęh lępih pounih ſatov tudi en tulko perhrani, de bodeſh imov sa Roje (§. 145.), inu sa Futranje (§. 12.) to drugu pa tebi ſliſihi.

§. 195.
Shkoda od Sime.

Sima je ſzer Pozhitik sa zhębęlle, zhe je pa douga inu mokra, tok je sa taiſti slo ſhkodliva;

1. Sato, kir v’ mehki simi vezh zirajo,

2. Vojſk, inu ſterd sazhne plęſsnuvat.

3. Zhe pa ſhe en Nepokęj od Ludi, al shivine srauno pride, toku, de ſe Pajnovi ſtręſsejo, tok ſe naglo Medu napijejo, inu poknejo, al pa ſatovje oſvenajo.

4. Zhe pa ſhe ſpoze saględajo, tok ven letijo, inu katira na mehki ſnęg, al pa v’ ſęnzo ſęde, vezh nasaj ne pride, ampak svunęj okręne, zhę je pa sima ſuha, inu slo merslo, tok ſo pa tudi (slaſti ti ſlabi Pajnovi) v’ Nevarnoſti, de bi ne ſmersenlę.

§. 196.
Okovarnoſt.

Tok tędęj moreſh zhębęllę dobro okovarit, inu zhe imaſh tak zhębęllnak, katir je od ſpręd s’ Latami, inu tudi od ſpręd, inu na ſtrani s’ Uratami previden, bode nar boll, zhe Pajnove v’ zhębęllnako puſtiſh, s’ ſlamo sapashiſh, tę ſlabe bol, tę mozhne pa mejn, inu vſse Urata sapreſh. Na tako Visho bodo tudi per vęlkimo Mraso eno ſrędno Gorkoto imęle, zhe pa Vreme toplęjſhi rata, tok pa tę prędne Urata odpri.

Zhe pa nimaſh taziga zhębęllnaka, tok moreſh Pajni na en ſuhi, temen , inu pokojni kręj, kir ſe ne bode ſtręſsalo, preneſti; tę ſlabe Pajni takrat ukop poſtavi, satu, de nje per vęzhimo Mraso loshej na enkrat ſkup odęneſh, al pa h’ njem pomęrkaſh, bres tiga, de bi ti mozhnęiſhi drashov.

Zhes simo pojdi vezhkrat poſluſhat, al tiho ſedijo, al kęj ſhtime, al kai sa eno ſhtimo od ſebe dajo, pa leta Poſhluh more ſe tok tiho sgodit, kolker moreſh; zhe tiho ſedijo, tok je dobro snamine, takrat imajo rauno sadoſt

Toplote, zhe eno tenko ſhtimo od ſebe dajo, tok nym je mreſs, zhe pa s’ eno debęllo ſhtimo hruſhijo, tok nym je prevrozhe, nym tędęj, koker moreſh, pomagęj.

Per mozhnih Pajnovah puſti shręlo odperto, zhe ſe pa Miſhi h’ nym bojiſh, tok vsemi en koſs ene ſtare drotaſte Mręshe, inu njo sakrivleno pred shręlo poſtavi, inu s’ 2. ſheblimi perbi, tok ne bodo Miſhi noter mogle, zhębęlle pak bodo vender lohko ven ſhle, inu te mertve ven noſsile, zhe pa shę lę katira ven obſtane, je boll, de lę nektere poginejo, koker pa, de bi ſe vſse saduſhile, aku bi ſaperte ble. Zhe pa nimaſh take Mręshe, tok pa ſęj pred ſhręlo nektere sheble tok bliso vkupęj perbi, de ne bodo Miſhi noter, zhębęlle pak vender ven mogle.

§. 197.
Zhębęlle vun ſpuſtiti.

Pruti konzu Męſsza Februarja (svizhan) al ſęj do ſręde ſuſhza, bode guiſhno en lęp ſonzhni Dan, bres snęga; na en taki Dan zhębęlle ta pervokrat ven ſpuſti; na enimo takimo Dnęvo je

veliko lesheozhe, de je topu sakaj! zhębęlle ſo shelne Letanja, kir pa njeh Fafle ſhe niſso prov urne, de bi mogle letęti, tok bi njeh tędęj veliko vun obſtalu, kir bi prehladen Dan biv.

One ſe bodo od svunęj ſprasnile, Negnuſobe ven ſpraulale, vodo noter noſsile, etc. ta perhodni Dan pak, zhe ne bode prov lepi Dan, shę ne bodo toku shelno lętale.